KỲ LẠ VỤ TẬP ĐOÀN PHÚC SƠN: NHIỀU NGƯỜI KHÔNG PHẢI BỊ CÁO TỰ NGUYỆN NỘP LẠI TIỀN HƯỞNG LỢI

Theo Viện Kiểm sát, trong vụ án Phúc Sơn, hàng nghìn tỷ đồng đã và đang được bị cáo, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan tự nguyện nộp lại.

Nhiều bị cáo nộp thừa tiền

Hội đồng xét xử TAND TP Hà Nội đang nghị án, ngày 4/7 sẽ ra phán quyết với 41 bị cáo phạm tội trong vụ án xảy ra tại Tập đoàn Phúc Sơn và các địa phương.

Trước đó, nêu quan điểm luận tội, Viện kiểm sát không chỉ đề nghị mức án bị cáo mà còn đề nghị tòa buộc trách nhiệm dân sự, áp dụng biện pháp tư pháp nhằm thu hồi triệt để tài sản do phạm tội mà có, cũng như khắc phục hậu quả cho Nhà nước.

Theo Viện Kiểm sát, hàng nghìn tỷ đồng đã và đang được bị cáo, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan tự nguyện nộp lại.

Viện Kiểm sát xác định, bị cáo Nguyễn Văn Hậu (Chủ tịch Tập đoàn Phúc Sơn) bị đề nghị buộc bồi thường số tiền thiệt hại cho Nhà nước hơn 1.164 tỷ đồng (trong đó, đã tự nguyện nộp khắc phục hơn 84,1 tỷ đồng).

Viện kiểm sát cũng đề nghị tịch thu sung vào ngân sách Nhà nước toàn bộ số tiền các bị cáo hưởng lợi bất chính, nhận hối lộ hoặc tự nguyện nộp lại để khắc phục hậu quả.

Cụ thể: Bị cáo Hoàng Thị Thúy Lan (cựu Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc) đã nộp hơn 47,9 tỷ đồng, toàn vụ án bà Lan nhận hối lộ 25 tỷ đồng và 1 triệu USD; bị cáo Lê Duy Thành (cựu Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Phúc) nộp 31,12 tỷ đồng và 830.000 USD, số tiền nhận hối lộ là 20 tỷ đồng và 1,3 triệu USD; bị cáo Phạm Hoàng Anh (cựu Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Vĩnh Phúc) nộp 18 tỷ đồng để khắc phục hậu quả từ số tiền nhận hối lộ 400 triệu đồng và 20.000 USD, cùng khoản thu lợi bất chính hơn 5 tỷ đồng.

Các bị cáo Nguyễn Văn Khước (cựu Phó chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Phúc), Hoàng Văn Nhiệm (cựu Phó giám đốc Sở Tài chính tỉnh Vĩnh Phúc), Chu Quốc Hải (cựu Phó giám đốc Sở TN&MT tỉnh Vĩnh Phúc), Cao Khoa (cựu Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi), Lê Viết Chữ (cựu Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi), Đặng Văn Minh (cựu Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi) đều đã nộp lại toàn bộ hoặc vượt số tiền hưởng lợi bất chính.

Nhiều bị cáo khác cũng nộp lại đầy đủ hoặc vượt mức số tiền đã nhận, như: Phạm Văn Vọng (cựu Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc), Phùng Quang Hùng (cựu Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Phúc), Ngô Đức Vượng (cựu Bí thư Tỉnh ủy Phú Thọ), Nguyễn Doãn Khánh (cựu Bí thư Tỉnh ủy Phú Thọ), Đặng Trung Hoành (cựu Chánh văn phòng huyện ủy Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long ), Đinh Thị Thu Hương, Cao Đại Nghĩa, Nguyễn Ngọc Huy, Bùi Minh Hồng, Hoàng Quốc Trị, Khổng Văn Thuyết, Đàm Hữu Tuấn, Nguyễn Xuân Nhâm, Nguyễn Tiến Khôi, Lưu Quang Huy, Lê Đức Thọ, Trần Xuân Nghĩa, Hà Hoàng Việt Phương, Trần Hữu Định…

Các cá nhân cũng tự nguyện nộp khắc phục hậu quả

Bên cạnh đó, Viện Kiểm sát cho hay, một số cá nhân không phải bị cáo cũng tự nguyện nộp tiền để khắc phục hậu quả và bị đề nghị tịch thu sung công.

Đối với khoản tiền hơn 2,9 tỷ đồng do 14 người và 1 cơ quan Nhà nước là Huyện ủy Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long, tự nguyện nộp lại do được hưởng lợi không có căn cứ pháp luật, Viện Kiểm sát đang đề nghị phương án xử lý.

Về thiệt hại tổng thể trong vụ án, Viện kiểm sát xác định các hành vi “Nhận hối lộ”, “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ”, “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng” của bị cáo đã gây hại cho Nhà nước hơn 660,3 tỷ đồng; riêng hành vi “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng” thiệt hại cho Nhà nước trên 504,5 tỷ đồng.

Do các bị cáo trong vụ án, đặc biệt là Nguyễn Văn Hậu và Tập đoàn Phúc Sơn, đã thụ hưởng toàn bộ lợi ích từ các hành vi vi phạm, Viện kiểm sát đề nghị buộc họ bồi thường toàn bộ thiệt hại về tài chính cho Nhà nước.

Theo Viện kiểm sát, việc xác định trách nhiệm dân sự và áp dụng các biện pháp tư pháp trong vụ án Phúc Sơn cho thấy sự nhất quán trong chủ trương thu hồi triệt để tài sản bị chiếm đoạt, sử dụng sai mục đích trong các vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng; thể hiện sự quyết liệt trong công tác phòng, chống tham nhũng, không chỉ là xử lý hình sự mà còn đảm bảo phần hậu quả dân sự cũng phải được xử lý triệt để.

NHÌN TỪ VỤ ÁN TRỊNH VĂN QUYẾT: NỘP NGÀN TỈ KHẮC PHỤC, ĐƯỢC GIẢM ÁN CÓ CÒN TÍNH RĂN ĐE?

Nộp khắc phục đủ 2.470 tỉ, ông Trịnh Văn Quyết được giảm đến 14 năm tù, một em gái được trả tự do tại tòa. Dư luận chia làm hai hướng cả đồng tình cả băn khoăn xung quanh mức án cựu chủ tịch FLC được giảm sâu.

Ngay từ trước khi tòa phúc thẩm đưa ra phán quyết, thông tin gia đình ông Trịnh Văn Quyết nộp đủ 2.470 tỉ khắc phục toàn bộ hậu quả vụ án đã khiến dư luận chia làm hai hướng.

Nhiều ý kiến đồng thuận bày tỏ cảm xúc về việc "đại gia" nộp ngàn tỉ khắc phục hậu quả, đặc biệt quan tâm thông tin vợ ông Quyết thay chồng nộp tiền và ví với hình ảnh "người vợ tào khang" vẫn bên chồng lúc hoạn nạn khó khăn.

Nhưng cũng không ít người đưa ra quan điểm cho rằng việc nộp tiền khắc phục là bắt buộc, nếu giảm án nhiều thì có giảm tính răn đe? Nhận định của hội đồng xét xử (HĐXX) và ý kiến các chuyên gia pháp lý xung quanh việc ông Quyết cùng nhiều bị cáo được giảm án sâu như thế nào?

Vì sao ông Quyết được giảm 14 năm tù?

Bản án phúc thẩm được tòa tuyên hôm 26-6 phạt bị cáo Trịnh Văn Quyết 7 năm tù về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (án sơ thẩm 18 năm tù); 4 tỉ đồng về tội thao túng thị trường chứng khoán (án sơ thẩm 3 năm tù).

Tổng hình phạt phúc thẩm đối với bị cáo Trịnh Văn Quyết là 7 năm tù, phạt 4 tỉ đồng, được giảm 14 năm tù so với án sơ thẩm. Hai em gái của cựu chủ tịch FLC cũng được giảm án sâu, trong đó một người được hưởng mức án bằng thời hạn tạm giam.

Các bị cáo trong nhóm tội thao túng thị trường chứng khoán cũng được chuyển từ hình thức phạt tù sang phạt tiền.

Theo bản án phúc thẩm, quá trình xét xử cựu chủ tịch FLC đã xuất trình các tài liệu mới như nộp tiền khắc phục hậu quả của vụ án để bồi thường cho các bị hại, hơn 5.000 đơn của các tổ chức cá nhân xin giảm nhẹ cho ông Quyết trong đó có đơn của hơn 100 bị hại.

Ngoài ra, ông Trịnh Văn Quyết sức khỏe đang yếu, mắc nhiều bệnh như lao phổi, hen phế quản, suy thận, viêm gan, viêm dạ dày, rối loạn tiêu hóa... và bệnh viện có báo cáo nhận định cựu chủ tịch FLC "có nguy cơ tử vong rất cao".

"Bị cáo có nhiều tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Trong đó bị cáo đã tự nguyện khắc phục toàn bộ hậu quả vụ án do hành vi phạm tội của mình gây ra theo quyết định của bản án sơ thẩm.

Riêng bản thân bị cáo Quyết đã khắc phục thừa 20 tỉ đồng so với phần trách nhiệm của mình so với bản án sơ thẩm đã tuyên", HĐXX phúc thẩm nhận định khi tuyên án.

Bản án phúc thẩm đánh giá ông Trịnh Văn Quyết tích cực khắc phục hậu quả vụ án và khắc phục thừa đã thể hiện rõ trách nhiệm, thái độ ăn năn, hối cải góp phần giảm thiệt hại cho các bị hại và "cũng là mong muốn sửa chữa lỗi lầm của mình", đây là những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự được quy định tại khoản 1, điều 51 Bộ luật Hình sự 2015.

HĐXX nêu quan điểm đối với các tội xâm phạm quyền sở hữu, xâm phạm quyền sở hữu kinh tế thì việc khắc phục hậu quả vụ án đóng vai trò mấu chốt, trọng điểm để xem xét, quyết định hình phạt đối với bị cáo.

Tại tòa phúc thẩm, gia đình bị cáo đã nộp thêm 24,5 tỉ đồng để chứng minh khả năng nộp tiền cho tất cả các bị cáo xin được chuyển hình phạt tù sang phạt tiền đối với tội thao túng thị trường chứng khoán.

Pháp luật không chỉ trừng phạt mà còn cần "khoan dung có điều kiện"

Trước nhiều ý kiến băn khoăn về mức án dành cho các bị cáo trong vụ án được giảm sâu thì có giảm tính răn đe, luật sư Trương Anh Tú ( TAT Law Firm) nêu quan điểm việc tòa phúc thẩm quyết định giảm từ 21 năm xuống còn 7 năm tù cho ông Trịnh Văn Quyết "không chỉ là diễn biến gây chú ý trong giới tài chính - pháp lý" mà còn là một minh chứng sống động cho tinh thần "không hình sự hóa quan hệ dân sự - kinh tế" được thể hiện trong nghị quyết 68/2025/TW.

Luật sư Tú cho rằng "hệ thống pháp luật hiện đại không chỉ trừng phạt mà còn biết khoan dung một cách có điều kiện".

"Trong vụ án này bị cáo đã chủ động khắc phục toàn bộ hậu quả, hoàn trả toàn bộ tài sản chiếm đoạt, thậm chí còn nộp thừa số tiền hàng chục tỉ đồng. Hành động đó không chỉ là thiện chí mà còn là nền tảng pháp lý để xem xét giảm nhẹ hình phạt theo Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự và các nghị quyết hướng dẫn của Quốc hội, TAND tối cao, Viện KSND tối cao", ông Tú phân tích.

Ngoài ra, một điểm đáng chú ý nữa là sức khỏe bị cáo được kết luận đang suy kiệt trầm trọng, nguy cơ tử vong cao - đây là tình tiết giảm nhẹ nhân đạo, thường chỉ áp dụng với các trường hợp đặc biệt.

Đồng thời có tới hơn 5.000 cá nhân, tổ chức gửi đơn xin giảm án, phản ánh sự quan tâm của xã hội và cho thấy yếu tố "mức độ nguy hiểm cho cộng đồng" không còn quá cao tại thời điểm xét xử phúc thẩm, luật sư Tú phân tích thêm.

"Nhưng sâu xa hơn, đây là một vụ án mang tính định hướng chính sách hình sự trong bối cảnh mới. Chúng ta đã và đang từng bước dịch chuyển từ tư duy xử lý nghiêm khắc mọi sai phạm sang xử lý có chọn lọc, có khả năng khôi phục trật tự và tái hòa nhập xã hội.

Chủ trương không hình sự hóa không đồng nghĩa với dung túng. Ngược lại đó là bước tiến tư duy pháp lý, trừng phạt chỉ là một phần của công lý, phần còn lại là cơ hội cho người sửa sai và tái thiết niềm tin", luật sư nêu quan điểm.

Ông Hoàng Văn Hướng, ủy viên hội đồng khen thưởng kỷ luật Đoàn luật sư TP Hà Nội, bày tỏ không hoàn toàn nhất trí quan điểm cho rằng bị cáo được giảm án sẽ giảm tính răn đe. "Bởi vì thực tế đối với con người chắc chắn không một ai muốn đi tù hoặc là đối tượng bị xét xử.

Những quan điểm này là không có căn cứ, tôi xin khẳng định chắc chắn là tính răn đe và phòng ngừa chung không bị giảm đi khi chúng ta thực hiện những chủ trương nhân đạo, nhân ái, nhân văn trong áp dụng chế tài đối với những người đã biết ăn năn hối cải và khắc phục hậu quả, đặc biệt bằng tài sản và những khoản tiền rất lớn".

Từ thực tế tham gia bào chữa tại các phiên tòa, thạc sĩ Bùi Phương Lan - trưởng Văn phòng luật sư Lan Bùi và cộng sự - cho biết không chỉ sau vụ ông Quyết mà trước đó sau nhiều bản án cũng có ý kiến cho rằng việc bị cáo nộp lại tiền thì được giảm nhẹ trách nhiệm hình sự sẽ gây ra hệ lụy khiến người ta có suy nghĩ cứ phạm tội, tham ô, chiếm đoạt tiền đến khi vướng lao lý mới nộp lại thì tội sẽ nhẹ.

"Việc bị cáo nộp lại tiền để khắc phục hậu quả của vụ án chỉ là một trong những các tình tiết giảm nhẹ được các cơ quan tiến hành tố tụng áp dụng khi xem xét trong quá trình giải quyết vụ án đối với từng trường hợp phạm tội.

Các tình tiết giảm nhẹ chỉ làm thay đổi mức độ của hành vi phạm tội theo hướng ít nghiêm trọng hơn chứ không làm thay đổi tính chất của tội phạm, vì vậy việc phải chấp hành hình phạt như hình phạt tù, phạt tù nhưng cho hưởng án treo hay cải tạo không giam giữ... dù đã được áp dụng các tình tiết giảm nhẹ nhưng vẫn là những hình phạt", bà Lan phân tích.

Theo thạc sĩ Bùi Phương Lan, tại điều 31 Bộ luật Hình sự 2015 quy định "hình phạt không chỉ nhằm trừng trị người, pháp nhân thương mại phạm tội mà còn giáo dục họ ý thức tuân theo pháp luật và các quy tắc của cuộc sống, ngăn ngừa họ phạm tội mới...".

"Hình phạt trước hết là nhằm trừng trị người hoặc pháp nhân thương mại phạm tội. Nếu hình phạt không có mục đích trừng trị thì cũng không còn là hình phạt nữa.

Hình phạt cũng nhằm để giáo dục người khác tôn trọng pháp luật, đấu tranh phòng ngừa tội phạm, vì vậy mặc dù luật áp dụng những tình tiết giảm nhẹ nhằm làm giảm bớt một phần trách nhiệm hình sự của người phạm tội nhưng không phải vì thế mà làm giảm nhẹ tính trừng trị hay tính giáo dục của pháp luật", bà Lan bày tỏ.

Vụ án tạo tiền lệ mềm trong thực thi chính sách nhân văn

Nói thêm về bản án, ông Trương Anh Tú cho rằng vụ ông Trịnh Văn Quyết sẽ là "tiền lệ mềm" đáng lưu ý trong thực thi chính sách hình sự nhân văn. Nó khuyến khích các doanh nhân - dù đã lầm lỗi - có động lực để khắc phục hậu quả, phối hợp điều tra và cải tạo tốt thay vì rơi vào tâm thế đối đầu hoặc bất hợp tác.

"Tất nhiên dư luận có quyền đặt câu hỏi. Nhưng xét từ góc độ pháp lý, phán quyết này không phải là ân huệ cá nhân mà là sự vận dụng hợp lý pháp luật hiện hành, dựa trên chủ trương cải cách tư pháp đã được Quốc hội thông qua.

Nếu pháp luật không biết tha thứ đúng lúc thì sự răn đe sẽ thiếu đi tính nhân bản. Và nếu người vi phạm đã hoàn trả toàn bộ thiệt hại - thậm chí trả nhiều hơn - thì công lý đôi khi không cần kéo dài thêm bằng xiềng xích mà cần được đóng lại bằng tinh thần trách nhiệm và cơ hội phục hồi", luật sư Tú bày tỏ.

NGÀY HỘI NON SÔNG VÀ BƯỚC NGOẶT LỊCH SỬ

Ngày 1/7/2025 sẽ đi vào lịch sử cải cách bộ máy nhà nước Việt Nam như một dấu mốc mang tính đột phá và kiến tạo, cũng như lịch sử xây dựng và phát triển đất nước nói chung.

Lần đầu tiên kể từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương và cấp xã/phường/thị trấn) được triển khai trên phạm vi toàn quốc.

Đây không đơn thuần là một cuộc sắp xếp lại địa giới hành chính hay một bước tinh giản bộ máy theo nghĩa hẹp, đồng thời khẳng định bản lĩnh chính trị, tầm nhìn chiến lược và tư duy cải cách hiện đại của Đảng. Đây còn là một bước ngoặt mang tính tư duy chiến lược về thể chế: chuyển từ mô hình phân tầng hành chính nhiều cấp sang mô hình gọn nhẹ, linh hoạt, hiệu lực và gần dân hơn. Đó cũng là minh chứng sinh động cho quyết tâm kiến tạo một nền quản trị hiện đại, nơi Nhà nước không còn quản lý theo lối mệnh lệnh hành chính, mà trao quyền, phân quyền và chịu trách nhiệm giải trình nhiều hơn.

Việc sửa đổi Hiến pháp và Luật Tổ chức chính quyền địa phương để hiện thực hóa mô hình mới này không chỉ là một hành động chính trị mạnh mẽ, mà còn thể hiện tầm nhìn cải cách nhất quán của Đảng và Nhà nước, của Tổng Bí thư Tô Lâm với định hướng rõ ràng: đặt người dân vào trung tâm, đặt hiệu quả lên hàng đầu và đặt lợi ích phát triển quốc gia – dân tộc lên trên mọi lợi ích cục bộ.

Một thời kỳ mới đang mở ra: thời kỳ của quản trị nhà nước theo nguyên tắc hiện đại, của một bộ máy tinh gọn để vươn mình phát triển và của một nền hành chính hành động, dám chịu trách nhiệm và phụng sự nhân dân một cách thiết thực.

Đổi mới tư duy quyền lực, nâng cao tính chính danh và hiệu lực của Nhà nước

Lần đầu tiên trong lịch sử, Việt Nam sửa đổi Hiến pháp nhằm phân quyền triệt để – một cuộc "cách mạng trong cách vận hành quyền lực nhà nước".

Khẳng định bản lĩnh và tầm nhìn cải cách của Đảng

Sửa Hiến pháp, tái cấu trúc lại toàn bộ hệ thống chính quyền địa phương – từ bỏ mô hình ba cấp quen thuộc suốt hàng chục năm – là một quyết định mang tính bản lĩnh. Bản lĩnh ấy đến từ sự dũng cảm nhìn thẳng vào những điểm nghẽn thể chế đã tồn tại quá lâu, từ sự nhất quán trong chủ trương đổi mới bộ máy "tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả" và từ một niềm tin sâu sắc rằng: muốn đất nước phát triển nhanh và bền vững thì phải cải cách thể chế một cách toàn diện.

Từ tập trung sang phân quyền, từ quản lý sang phục vụ

Chính quyền địa phương hai cấp, cùng với việc giảm mạnh số lượng đơn vị hành chính, là biểu hiện cụ thể của tư duy quyền lực hiện đại: quyền lực không còn là công cụ từ trên xuống, mà là năng lực phục vụ từ dưới lên, tạo điều kiện cho người dân phát triển, cho địa phương phát triển. Việc trao thêm quyền cho cấp xã/phường – nơi gần dân nhất – đồng nghĩa với việc đặt lòng tin vào người dân, vào chính cộng đồng để tự quản lý và kiến tạo cuộc sống của chính họ.

Điều này cũng càng khẳng định điểm rất căn bản trong quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân: chính danh quyền lực đến từ hiệu quả phục vụ. Một chính quyền càng gần dân, càng chịu trách nhiệm trước dân thì càng có tính chính danh cao – và đó là nền tảng vững chắc nhất để duy trì sự ổn định chính trị trong dài hạn.

Đưa quyền lực về gần dân

Việc xóa bỏ cấp chính quyền trung gian (cấp huyện), trao quyền trực tiếp cho HĐND xã và UBND xã không chỉ nhằm tinh giản tổ chức, mà còn để trao quyền giám sát, lập pháp và điều hành về gần dân hơn bao giờ hết. Trong khi trước đây, nhiều quyết định về dân sinh phải qua nhiều tầng lớp trung gian, nay sẽ được xử lý ngay tại địa bàn dân cư – với sự tham gia trực tiếp của đại diện dân cử cấp xã.

Điều này mở ra cơ hội lớn cho việc xây dựng một nền dân chủ thực chất hơn nữa tại cơ sở – nơi quyền lực nhà nước gắn với cuộc sống thường nhật của người dân. Dân chủ không còn là khẩu hiệu xa vời, mà trở thành hiện thực sống động – với những cuộc họp dân, hội đồng nhân dân gần gũi, chính quyền thân thiện và những người đứng đầu sẵn sàng lắng nghe và chịu trách nhiệm.

Tái cấu trúc bộ máy để hành động hiệu quả hơn, phục vụ tốt hơn

Không có quốc gia phát triển nào mà bộ máy hành chính lại cồng kềnh, rườm rà, chồng chéo. Một nền quản trị hiện đại đòi hỏi một hệ thống tổ chức tinh gọn, rõ trách nhiệm, minh bạch trong vận hành và linh hoạt trong hành động. Cột mốc ngày 1/7/2025 đánh dấu tiến trình cải cách hành chính mang tính đột phá nhất trong nhiều thập kỷ – tái thiết toàn diện hệ thống chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp, đồng thời tổ chức lại các đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp xã trên toàn quốc.

Tối ưu hóa quy mô và chức năng đơn vị hành chính

Việc giảm số lượng tỉnh/thành và cấp xã không phải là sự giản lược mang tính cơ học, mà là một bước đi chiến lược để hình thành những đơn vị hành chính có quy mô đủ lớn, nguồn lực đủ mạnh và bộ máy đủ năng lực để phát huy tự chủ, tự quản và phát triển bền vững, đảm nhiệm nhiệm vụ phát triển trong bối cảnh mới.

Những tỉnh nhỏ, bị manh mún, chia cắt – vốn làm phân tán nguồn lực, gia tăng chi phí vận hành và hạn chế khả năng hoạch định chính sách – sẽ được thay thế bằng những tỉnh mạnh, có tính liên kết vùng cao và khả năng điều phối phát triển hiệu quả.

Tương tự, các xã/phường sau sáp nhập sẽ không còn là những "đơn vị hành chính hình thức" với quy mô quá nhỏ, không đủ cán bộ, ngân sách và năng lực tổ chức thực hiện. Thay vào đó, sẽ hình thành các cấp cơ sở vững về tổ chức, đủ thẩm quyền, rõ trách nhiệm, gần dân và sát thực tiễn.

Tăng tốc độ phản ứng chính sách

Chuyển từ ba cấp chính quyền (tỉnh – huyện – xã) sang hai cấp (tỉnh – xã) là một bước đột phá về cấu trúc quyền lực hành chính. Cấp huyện – vốn mang tính trung gian, dễ tạo ra độ trễ trong thực thi chính sách – được loại bỏ, giúp rút ngắn quá trình ra quyết định và thực thi, giảm nguy cơ "trên bảo dưới không nghe" hay "trên nhanh, dưới chậm, giữa lừng khừng".

Bộ máy sau cải cách sẽ gọn hơn, thông suốt hơn và hành động nhanh hơn – đúng với tinh thần "Chính phủ kiến tạo phát triển, liêm chính, hành động, phục vụ nhân dân".

Tiết kiệm ngân sách, giải phóng nguồn lực cho đầu tư phát triển

Giảm đầu mối, giảm cấp trung gian, tinh giản biên chế, giảm số lượng cán bộ lãnh đạo, sáp nhập cơ quan chuyên môn, sử dụng chung trụ sở – tất cả đều hướng đến giảm mạnh chi phí thường xuyên, đặc biệt là chi phí cho bộ máy hành chính.

Theo ước tính sơ bộ, việc sáp nhập các đơn vị hành chính sẽ giúp tiết kiệm hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm, chưa kể chi phí cơ hội từ việc tăng hiệu suất làm việc, giảm thời gian xử lý hồ sơ, và cải thiện môi trường đầu tư – kinh doanh.

Khoản ngân sách tiết kiệm đó có thể được tái đầu tư cho hạ tầng, giáo dục, y tế và các dịch vụ công thiết yếu – những lĩnh vực đang rất cần được ưu tiên trong giai đoạn phục hồi và bứt phá sau đại dịch, suy giảm kinh tế toàn cầu và chuyển đổi xanh.

Gần dân hơn, đồng hành cùng sự phát triển của cộng đồng

Cải cách thể chế, xét đến cùng, không phải để thay đổi cấu trúc vì chính nó, mà để phục vụ người dân tốt hơn, hiệu quả hơn, và gần gũi hơn. Những đổi mới bắt đầu từ ngày 1/7/2025 không chỉ là sắp xếp lại bộ máy nhà nước, mà còn là tái định hình mối quan hệ giữa chính quyền với nhân dân – theo hướng đồng hành, phục vụ và chia sẻ trách nhiệm.

Tăng tính phục vụ, rút ngắn khoảng cách giữa chính quyền và người dân

Khi cấp huyện không còn là cấp chính quyền, các quyết định liên quan đến đời sống người dân – từ đầu tư công, hỗ trợ sinh kế, giải quyết tranh chấp, đến cung cấp dịch vụ công– sẽ được giải quyết trực tiếp ở cấp xã/phường, nơi gần dân nhất. Điều này không chỉ giảm thời gian, thủ tục, chi phí hành chính, mà còn giúp người dân cảm nhận rõ vai trò thực chất của chính quyền địa phương.

Cán bộ cấp xã/phường sau cải cách không còn là "công chức cấp thấp" mà là những người có trách nhiệm quản trị địa bàn, thực hiện quyền lực nhà nước một cách trực tiếp – từ hành chính, dân sự đến kinh tế và xã hội. Người dân sẽ không phải "đi xa để gặp chính quyền", mà chính quyền đến gần để lắng nghe, chia sẻ và cùng hành động.

Làm thay đổi hình ảnh và nhận thức xã hội về bộ máy công quyền

Cải cách lần này là cơ hội lớn để thay đổi hình ảnh và nhận thức xã hội về bộ máy công quyền, thông qua việc thiết lập một bộ máy gần dân hơn, minh bạch hơn, hiệu quả hơn.

Khi người dân thấy rõ quyền lực được trao về cộng đồng, khi họ có thể tiếp xúc trực tiếp với người đại diện, khi các quyết định được thảo luận công khai và giám sát dễ dàng – thì niềm tin xã hội sẽ được củng cố. Chính từ đó, mối quan hệ giữa Nhà nước và nhân dân sẽ chuyển từ "xin – cho" sang "đối tác phát triển", cùng kiến tạo tương lai chung.

Một khởi đầu mới cho nền quản trị kiến tạo và gần dân

Ngày 1/7/2025 sẽ không chỉ được ghi nhớ như thời điểm khởi đầu của một bộ máy chính quyền mới, mà sâu xa hơn, là sự mở đầu của một mô hình quản trị mới, phù hợp với một Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên phát triển xanh, số hóa và hội nhập sâu rộng toàn cầu. Đó là một bước chuyển quan trọng từ cơ học sang chức năng, từ hình thức sang thực chất.

Cuộc cải cách lần này đòi hỏi nỗ lực rất lớn về thể chế, về con người và về văn hóa công vụ. Nó không chỉ đòi hỏi cán bộ phải nâng tầm năng lực, mà còn đòi hỏi toàn xã hội phải thay đổi tư duy tiếp cận chính quyền và khi thành công, Việt Nam chắc chắn sẽ bước vào một giai đoạn phát triển mới.

Thế kỷ XXI là thế kỷ của tốc độ, của sáng tạo và của hiệu quả. Trong dòng chảy ấy, một bộ máy hành chính gọn nhẹ, năng động và gần dân chính là điều kiện tiên quyết để đất nước không bị bỏ lại phía sau. Và từ 1/7/2025 – chúng ta đã dũng cảm bước qua lằn ranh của tư duy cũ để kiến tạo một tương lai hành động, hiệu quả và phát triển vì nhân dân.

CÁC CHÍNH SÁCH MỚI NỔI BẬT CÓ HIỆU LỰC TỪ THÁNG 7/2025

Cấp huyện kết thúc hoạt động, bỏ 8 tội danh có khung hình phạt tử hình, khám chữa bệnh BHYT không phân biệt địa giới... là những quy định có hiệu lực từ tháng 7.

Cấp huyện kết thúc hoạt động

Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) nêu rõ, từ ngày 1/7, kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện trong cả nước.

Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) quy định đơn vị hành chính của Việt Nam được tổ chức thành 2 cấp, gồm cấp tỉnh (tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương) và cấp xã (xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh). Chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính, theo quy định của Luật, gồm HĐND và UBND.

Về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương, Luật nêu rõ nguyên tắc đẩy mạnh phân quyền, phân cấp các nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan Nhà nước ở Trung ương cho chính quyền địa phương; phân định rõ giữa thẩm quyền của UBND và chủ tịch UBND cấp tỉnh, cấp xã.

Nguyên tắc được nhấn mạnh trong luật sửa đổi là bảo đảm không trùng lặp, chồng chéo về nhiệm vụ, quyền hạn giữa các cơ quan Nhà nước ở Trung ương và địa phương, giữa chính quyền địa phương các cấp và giữa các cơ quan, tổ chức thuộc chính quyền địa phương.

Đáng chú ý, Luật sửa đổi quy định trong trường hợp cần thiết, UBND, chủ tịch UBND cấp tỉnh trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc UBND cấp mình, UBND, chủ tịch UBND cấp xã, không để việc giải quyết công việc, thủ tục hành chính đối với người dân, doanh nghiệp bị đình trệ, ùn tắc, kém hiệu quả.

Chấm dứt tình trạng công chức "làm ít hưởng nhiều"

Cũng có hiệu lực ngay từ đầu tháng 7, Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi) gồm 7 chương, 45 điều và có hiệu lực thi hành từ 1/7, thể hiện tư duy đổi mới, tạo hành lang pháp lý đồng bộ cho công tác quản lý công chức theo hướng năng động, minh bạch, hiệu quả.

Sự đổi mới này thể hiện ngay trong chính sách tiền lương của cán bộ, công chức. Theo đó, Điều 10 của Luật quy định về quyền của cán bộ, công chức về tiền lương, tiền thưởng và các chế độ liên quan đến tiền lương.

Luật sửa đổi nêu rõ cán bộ, công chức được hưởng tiền lương, tiền thưởng và các khoản thu nhập khác theo kết quả, sản phẩm của vị trí việc làm đảm nhiệm, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, địa phương.

Căn cứ vào quy định này, Chính phủ sẽ chỉ đạo cơ quan chức năng nghiên cứu để quy định về định mức chi (ngoài chi tiền lương) theo sản phẩm với từng công việc để bảo đảm thu nhập của cán bộ, công chức gắn với kết quả, hiệu quả và năng suất lao động.

Quy định này sẽ tạo động lực cho cán bộ, công chức nâng cao chất lượng công việc trên cơ sở bảo đảm nguyên tắc thu nhập tương xứng với giá trị sức lao động, "làm nhiều hưởng nhiều, làm ít hưởng ít", từng bước giải quyết tình trạng cào bằng về thu nhập.

Đánh giá, xếp loại chất lượng công chức cũng là nội dung có nhiều điểm mới trong luật sửa đổi lần này.

Căn cứ kết quả theo dõi, đánh giá, xếp loại chất lượng, cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xem xét, quyết định thực hiện khen thưởng, chế độ thu nhập tăng thêm, tiền thưởng theo quy định.

Trường hợp công chức không hoàn thành nhiệm vụ hoặc không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, cơ quan, tổ chức có thẩm quyền có thể xem xét, bố trí vào vị trí việc làm thấp hơn hoặc cho thôi việc.

Một điểm mới đáng lưu ý khác trong Luật Cán bộ, công chức sửa đổi là cơ chế thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao và chính sách đối với người có tài năng trong hoạt động công vụ (Điều 4).

Theo đó, Luật quy định Nhà nước có cơ chế đặc biệt để thu hút chuyên gia, nhà khoa học, luật gia, luật sư giỏi, doanh nhân tiêu biểu, xuất sắc, sinh viên tốt nghiệp xuất sắc và nguồn nhân lực chất lượng cao khác vào làm việc trong các cơ quan của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tổ chức chính trị - xã hội.

Chính phủ được giao quy định khung cơ chế, chính sách thu hút, trọng dụng và đãi ngộ với các đối tượng trên.

Khám chữa bệnh BHYT không phân biệt địa giới

Từ ngày 1/7, khi Luật Bảo hiểm y tế (sửa đổi) có hiệu lực, người tham gia bảo hiểm y tế sẽ có thêm nhiều quyền lợi.

Theo quy định mới, người tham gia bảo hiểm y tế có thể đăng ký khám chữa bệnh ban đầu tại bất kỳ cơ sở y tế nào thuộc hệ thống bảo hiểm y tế trên toàn quốc, không bị giới hạn bởi địa giới hành chính. Điều này khác biệt so với quy định trước đây, khi người tham gia bảo hiểm y tế thường chỉ được đăng ký tại cơ sở y tế thuộc tuyến địa phương nơi cư trú hoặc nơi làm việc.

Bên cạnh đó, người tham gia bảo hiểm y tế được phép thay đổi cơ sở khám chữa bệnh bảo hiểm y tế ban đầu mỗi quý (nếu có nhu cầu), hạn thay đổi là trong 15 ngày đầu của mỗi quý.

Đặc biệt, đối với việc chuyển tuyến, Luật sửa đổi mở rộng quyền được khám chữa bệnh nội trú tại các cơ sở khám chữa bệnh bảo hiểm y tế cấp cơ bản trên toàn quốc mà không cần giấy chuyển tuyến. Trước đây, người bệnh bắt buộc phải có giấy chuyển tuyến hợp lệ để đảm bảo quyền lợi bảo hiểm y tế khi khám chữa bệnh tại cơ sở không thuộc tuyến đăng ký ban đầu, gây nhiều bất tiện và hạn chế.

Mở rộng đối tượng tham gia BHYT bắt buộc

Luật Bảo hiểm y tế (sửa đổi) cũng bổ sung thêm một số đối tượng tham gia bảo hiểm y tế bắt buộc do ngân sách nhà nước đóng hoặc hỗ trợ đóng.

Gồm: người từ đủ 75 tuổi trở lên đang hưởng trợ cấp tuất hàng tháng; người từ đủ 70 đến dưới 75 tuổi thuộc hộ cận nghèo đang hưởng trợ cấp tuất hàng tháng; nhân viên y tế thôn bản, cô đỡ thôn bản; người tham gia lực lượng bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở; người thuộc hộ gia đình làm nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp và diêm nghiệp có mức sống trung bình.

Mục đích của quy định mới này là nhằm mở rộng đối tượng được thụ hưởng chính sách bảo hiểm y tế, đặc biệt là người già và người có hoàn cảnh khó khăn. Bên cạnh đó, còn nhằm động viên, khích lệ và có chính sách thỏa đáng với đối tượng chăm sóc sức khỏe nhân dân ở vùng sâu, vùng xa và những người trực tiếp bảo vệ an ninh, trật tự.

Nới điều kiện nhập quốc tịch Việt Nam

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam cũng có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7. Luật quy định theo hướng giảm điều kiện cho người có nguyện vọng nhập hoặc trở lại quốc tịch Việt Nam.

Cụ thể, người nước ngoài, người không quốc tịch có thể được nhập quốc tịch nếu có năng lực hành vi dân sự đầy đủ. Trường hợp người chưa thành niên xin nhập quốc tịch theo cha hoặc mẹ, hoặc có cha mẹ là công dân Việt Nam, được miễn điều kiện này.

Người xin nhập quốc tịch phải tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, tôn trọng văn hóa, phong tục Việt Nam; biết tiếng Việt đủ để hòa nhập; thường trú ở Việt Nam ít nhất 5 năm và có khả năng bảo đảm cuộc sống.

Tuy nhiên, những người có vợ hoặc chồng, con, cha mẹ, ông bà là công dân Việt Nam; có công lao đặc biệt với Tổ quốc; hoặc có lợi cho Nhà nước sẽ được miễn các điều kiện về ngôn ngữ, thời gian cư trú và đảm bảo cuộc sống.

Luật quy định người xin nhập quốc tịch Việt Nam phải có tên bằng tiếng Việt hoặc bằng tiếng dân tộc khác của Việt Nam. Trường hợp người xin nhập quốc tịch Việt Nam đồng thời xin giữ quốc tịch nước ngoài thì có thể lựa chọn tên ghép giữa tên Việt Nam và tên nước ngoài. Tên do người xin nhập quốc tịch Việt Nam lựa chọn và được ghi rõ trong Quyết định cho nhập quốc tịch Việt Nam.

Bỏ 8 tội danh có khung hình phạt tử hình

Luật sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9, trong đó bỏ án tử hình với 8 tội từ ngày 1/7.

8 tội danh gồm: Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109); Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 114); Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh (Điều 194); Vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250); Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421); Gián điệp (Điều 110); Tham ô tài sản (Điều 353); Nhận hối lộ (Điều 354).

Với tội tham ô tài sản và tội nhận hối lộ, sau khi bỏ hình phạt tử hình, nhằm bảo đảm thu hồi tài sản do phạm tội mà có, đồng thời khuyến khích người phạm tội tích cực khai báo trong quá trình giải quyết vụ án, Luật sửa đổi, bổ sung theo hướng: "Người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn".

Về điều khoản chuyển tiếp, Luật quy định hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 1/7 với người phạm 8 tội trên mà chưa thi hành án thì không thi hành và Chánh án TAND Tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

Quốc hội giao TAND Tối cao chủ trì, phối hợp với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, VKSND Tối cao và các cơ quan có liên quan tổ chức rà soát người bị kết án tử hình thuộc diện này để thực thi theo quy định mới.

Nguồn: Kenh14; Tuổi Trẻ; Báo Chính Phủ; Soha