TÁI SINH VĂN HÓA DÂN GIAN BẰNG ĐIỆN ẢNH

Những tháng đầu năm 2025, điện ảnh Việt ghi nhận sự thành công về doanh thu của 4 bộ phim trên 100 tỷ. Trong đó, đáng chú ý là hai phim “Đèn âm hồn” và “Nhà gia tiên” khai thác các yếu tố về văn hóa truyền thống đang thu hút sự quan tâm của đông đảo khán giả. Đó là con đường dài và bền vững để phim Việt không chỉ chinh phục khán giả Việt mà còn đi ra thế giới.

Kho đề tài vô tận

“Đèn âm hồn” được coi là bất ngờ của năm nay bởi đó là tác phẩm đầu tay của một đạo diễn tay ngang. Phim dựa trên cốt truyện của “Người con gái Nam Xương” nhưng có những thay đổi về kịch bản, xây dựng theo mô típ của phim kinh dị. “Đèn âm hồn” lấy bối cảnh ở Cao Bằng, một ngôi làng nhỏ đúng kiểu làng quê Bắc Bộ với những phiên chợ quê. Trang phục được đầu tư kỹ lưỡng, đặc biệt là câu chuyện về văn hóa thờ cúng của người Việt, sự kết nối âm dương được khai thác gây tò mò cho khán giả.

Lý giải về sự thành công về doanh thu của “Đèn âm hồn”, các chuyên gia cho rằng, dù kịch bản còn gượng, nhiều câu thoại còn ngô nghê, diễn xuất của diễn viên thiếu xúc cảm nhưng câu chuyện khai thác những vấn đề về văn hóa tâm linh của người Việt trở thành điểm thu hút khán giả. Phim đạt doanh thu trên 100 tỷ đồng và dẫn đầu phòng vé trong những ngày công chiếu đầu tiên.

Mới đây, tiếp tục một bộ phim hài kinh dị của đạo diễn Huỳnh Lập ra rạp và ngay lập tức đạt kỷ lục doanh thu trong 3 ngày chiếu đầu tiên (cộng với suất chiếu sớm) lên tới 100 tỷ. Phim kể về Mỹ Tiên (Phương Mỹ Chi) - một nhà sáng tạo nội dung gen Z “triệu view” ở TP Hồ Chí Minh bế tắc ý tưởng. Cô được bạn thân gợi ý chủ đề khám phá cõi âm. Địa điểm quay là ngôi nhà hơn 100 tuổi của cô ở miền Tây. Vốn không tin chuyện ma quỷ, tâm linh, cô tình cờ gặp lại anh trai đã qua đời 10 năm trước - Gia Minh (Huỳnh Lập) tại căn nhà. Từ chỗ tìm cách xua đuổi vong linh của anh, cô dần học cách sống hòa thuận với Gia Minh.

Bộ phim cài cắm nhiều cảnh quay liên quan đến tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, từ đó lồng ghép thông điệp về nguồn cội của người Việt. Nghề làm bánh xèo trong phim đang trở thành hot trên mạng xã hội. Ngoài ra, nghệ thuật làm tranh kiếng - dòng tranh nổi tiếng thế kỷ 19 cũng được đạo diễn khai thác kỹ lưỡng, chăm chút để làm dày chất liệu văn hóa.

Theo đạo diễn Huỳnh Lập, tranh kiếng thủ công đã dần mai một, nên để tái hiện vẽ tay theo phong cách Nam bộ xưa, ê-kíp phải về làng nghề Bà vệ (An Giang) thu gom, phục chế một số tranh đã hỏng. Đặc biệt, ngôi nhà cổ hơn 100 năm tuổi ở Cần Thơ được ê-kíp lựa chọn vẫn giữ được những giá trị truyền thống của văn hóa Nam Bộ như bàn thờ gia tiên, thiết kế nội thất, không gian trưng bày…

Trước đó, điện ảnh Việt đã có những bộ phim khai thác chất liệu văn hóa dân gian thu hút sự quan tâm của đông đảo khán giả. Điển hình như “Tết ở làng địa ngục” - dù là bộ phim kinh dị nhưng lại gây ấn tượng bởi vẻ đẹp của văn hóa dân tộc, từ phong tục tập quán đến những nét sinh hoạt của người Việt như cúng ông Công ông Táo, tục xin chữ treo ngày tết, tảo mộ, gói bánh chưng. Hay “Ma dai”, “Kẻ ăn hồn” và “Quỷ cầu” ra rạp 2024 cũng thu hút đông đảo khán giả. “Kẻ ăn hồn” và “Quỷ cầu” là hai phim Việt dẫn đầu về doanh thu phòng vé thời điểm ra rạp và cũng là hai phim sử dụng đậm đặc chất liệu văn hóa dân gian. Trước đó, “Tấm Cám - Chuyện chưa kể” lấy cảm hứng từ truyện cổ tích “Tấm Cám”, kết hợp yếu tố huyền ảo và hành động để làm mới câu chuyện cũng thu hút khán giả.

Rồi “Lời nguyền huyết ngải” hay “Truyền thuyết về Quán Tiên” khai thác các giai thoại huyền bí về dân gian xưa. “Sáng đèn”, “Song Lang” tập trung vào văn hóa nghệ thuật truyền thống, kể câu chuyện về cải lương đang bị mai một. Các phim “Hồng Hà nữ sĩ”, “Đất rừng Phương Nam”, “Công tử Bạc Liêu” thiên về khai thác văn hóa, lịch sử… Điều đó cho thấy văn hóa dân tộc là một mỏ quặng để các nghệ sĩ sáng tạo. Sự đa dạng của các yếu tố văn hóa làm cho dòng phim này có cốt truyện hay, ly kỳ vừa kích thích sự tò mò, chú ý của khán giả.

Sáng tạo nhưng cần tôn trọng các giá trị truyền thống

Một tín hiệu tích cực là trong số những bộ phim khai thác văn hóa dân gian, nhiều phim thu hút đông đảo khán giả với doanh thu hàng trăm tỷ. Điều này cho thấy, nhu cầu của khán giả là có thật. Người Việt rất thích xem những câu chuyện về văn hóa Việt Nam. Đó là hướng đi tiềm năng, vừa mang lại cơ hội sáng tạo mới mẻ, góp phần bảo tồn, phát huy những giá trị truyền thống cho thế hệ trẻ. (đối tượng đi xem phim nhiều nhất hiện nay).

Theo đạo diễn, NSƯT Bùi Trung Hải: “Đây là hướng đi đang phát triển ở Việt Nam trong những năm gần đây. Việc sử dụng chất liệu văn hóa dân gian dễ tạo sự thu hút với khán giả vì họ sẽ thấy gần gụi, thân thuộc. Mặt khác, việc sử dụng chất liệu văn hóa dân gian tạo nên sự khác biệt, nét độc đáo của những câu chuyện của người Việt. Điều này tạo nên bản sắc của một nền điện ảnh, rất quan trọng”. Tuy nhiên, việc sáng tạo văn hóa dân gian trong điện ảnh cần được làm một cách cẩn trọng, kỹ lưỡng, dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa truyền thống để tránh những sai sót, lệch lạc.

Theo nhà biên kịch Trịnh Thanh Nhã, đó là một con đường thú vị nhưng cũng đầy thử thách. Bà từng chia sẻ: “Với dòng phim lấy cảm hứng từ lịch sử, văn hóa Việt thì thách thức vô cùng lớn Tuy nhiên, về mặt phương pháp làm việc thì các nhà sáng tạo buộc phải nhìn nhận rằng, làm phim này là họ đang đối diện với ký ức lịch sử, trầm tích văn hóa trong mỗi con người, xứ sở, những sai sót nhỏ sẽ dễ bị nhận ra và phản ứng khốc liệt”.

Từ góc độ của người nghiên cứu văn hóa, Tiến sĩ Mai Anh Tuấn cho rằng, các nhà làm phim có thể khai thác văn hóa dân gian ở nhiều khía cạnh, nhưng cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về tri thức, văn hóa, lịch sử nền, đó là cơ sở của sự sáng tạo. Nhà làm phim được phép hư cấu, đẩy xa những ý tưởng nghệ thuật của mình; song cuối cùng, bộ phim vẫn phải khơi gợi được những nét tương đồng, gần gũi và có kết nối với đời sống để khán giả thấy được sự đồng cảm, sống động của lịch sử, của văn hóa.

Đạo diễn Phan Đăng Di cũng khẳng định, văn hóa Việt là linh hồn của những bộ phim để đưa điện ảnh Việt đi ra thế giới. Chất liệu dân gian là một mỏ quặng vô cùng phong phú và đa dạng để các nhà làm phim có thể tự do sáng tạo nên những tác phẩm mới, góp phần nối dài đời sống của văn hóa dân tộc bằng điện ảnh. Chúng ta đã có những bộ phim trăm tỷ từ việc khai thác chất liệu văn hóa truyền thống, nghĩa là chúng ta đã có những thành công về mặt doanh thu trong thị trường nội địa. Nhưng chúng ta cũng cần thêm những bộ phim đi ra chinh phục thế giới bằng những câu chuyện, vẻ đẹp về văn hóa nước mình.

Năm 2023, chúng ta đã có “Song lang” chinh phục các giải thưởng quốc tế, mang văn hóa Việt đi ra thế giới. Nhưng con số đó vẫn còn khiêm tốn giữa một series những bộ phim làm về đề tài này đang chiếu trong nước. Đây cũng là bài toán khó đối với các nhà làm phim trên hành trình chinh phục khán giả và làm thế nào để mang phim Việt ra thế giới. Bởi hơn bất cứ loại hình nghệ thuật nào, điện ảnh chính là cầu nối hữu hiệu nhất để mang văn hóa Việt ra thế giới.

VÌ SAO TRÀ NGỌC HẰNG BỊ CẤM XUẤT CẢNH?

Người mẫu Trà Ngọc Hằng bị tạm hoãn xuất cảnh liên quan đến bản án buộc cô phải trả 2,5 tỷ đồng cho nguyên đơn Nguyễn Quang Tấn.

Ngày 12/3, Chi cục Thi hành án dân sự TP Thủ Đức (TP.HCM) đã ban hành quyết định tạm hoãn xuất cảnh đối với bà Trà Ngọc Hằng.

Theo thông tin trên báo Pháp luật TP.HCM, bà Trà Ngọc Hằng có trách nhiệm trả cho ông Nguyễn Quang Tấn 2,5 tỉ đồng (theo bản án đã có hiệu lực pháp luật). Thời hạn tạm hoãn xuất cảnh từ ngày 12/3/2025 đến khi thi hành án xong hoặc có bảo lãnh bằng tiền, tài sản, biện pháp khác nhằm đảm bảo thực hiện nghĩa vụ thi hành án theo quy định pháp luật.

Trước đó, theo hồ sơ vụ án cho thấy, vào năm 2020, Trà Ngọc Hằng quen biết ông Tấn qua sự giới thiệu của bạn gái ông này. Do có nhu cầu tài chính và tin tưởng lẫn nhau, ông Tấn đã chuyển giao quyền sử dụng một số thửa đất tại huyện Đạ Tẻh, Lâm Đồng, cho nữ người mẫu để làm tài sản đảm bảo vay ngân hàng 13,2 tỷ đồng.

Sau khi giải ngân, Trà Ngọc Hằng giữ 2,5 tỷ đồng, trong khi ông Tấn giữ 10,7 tỷ đồng. Mỗi người tự chịu trách nhiệm trả phần tiền lãi phát sinh từ số tiền vay gốc.

Một thời gian sau, nữ người mẫu ngừng trả lãi, không tuân theo thỏa thuận ban đầu. Ông Tấn đã tất toán toàn bộ khoản vay và yêu cầu bà Hằng trả lại số tiền 2,5 tỷ đồng, nhưng bà không đồng ý. Do đó, ông Tấn đã khởi kiện ra TAND TP Thủ Đức, yêu cầu bà Hằng hoàn trả số tiền trên.

Quá trình giải quyết vụ án, bà Hằng giao nộp vi bằng để chứng minh lời trình bày của bà về việc giữa ông Tấn và bà Hằng có thỏa thuận, ông Tấn hứa xử lý nợ xấu và mua xe cho bà Hằng. Cụ thể, trường hợp ông Tấn không đóng lãi được cho ngân hàng khiến bà Hằng nợ xấu tại ngân hàng thì bà Hằng không trả nợ, không trả lãi đối với số tiền 2,5 tỉ đồng.

Tuy nhiên, HĐXX xem xét toàn bộ nội dung vi bằng nêu trên thì không nhận thấy thỏa thuận như bà Hằng trình bày.

HĐXX sơ thẩm nhận định, về khoản vay, cả hai xác nhận ông Tấn làm thủ tục để bà Hằng hợp thức hóa khoản vay 13,2 tỉ đồng với ngân hàng. Căn cứ Điều 91, 92 BLTTDS, Điều 166 BLDS, HĐXX xác định ông Tấn là người thực tế trả khoản nợ vay 13,2 tỉ đồng cho ngân hàng, bà Hằng có nhận 2,5 tỉ đồng trong khoản vay 13,2 tỉ đồng và ông Tấn có quyền đòi lại số tiền 2,5 tỉ đồng.

Tòa đã tuyên chấp nhận toàn bộ yêu cầu của nguyên đơn, buộc bà Trà Ngọc Hằng trả lại cho ông Nguyễn Quang Tấn số tiền 2,5 tỷ đồng.

Không đồng ý với phán quyết này, Trà Ngọc Hằng đã kháng cáo, đề nghị tòa phúc thẩm sửa bản án sơ thẩm theo hướng không chấp nhận yêu cầu của nguyên đơn

Cuối năm ngoái, TAND TPHCM xét xử phúc thẩm, bác kháng cáo của bà Hằng, tuyên y án sơ thẩm.

HÀNG LOẠT DRAMA KOL, KOC XUẤT HIỆN TRÊN BẢN TIN THỜI SỰ VTV: MẸ BẮP, PHẠM THOẠI & BỘ BA CHỊ EM RỌT

Trong chương trình thời sự VTV vào lúc 19h ngày 15/3, hàng loạt các vụ việc nóng liên quan đến các KOL, KOC nổi tiếng thời gian gần đây đã được nhắc đến đi kèm với câu hỏi "Liệu số lượng bùng nổ các KOL và KOC có đi kèm với chất lượng hay chưa?".

Lợi nhuận từ các hoạt động kinh tế số và sự dễ dãi trong việc kiểm soát nội dung trên các nền tảng mạng xã hội đã dẫn đến sự bùng nổ số lượng lớn các KOL, KOC, những người được cho là nổi tiếng, những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội Việt Nam. Tuy nhiên, số lượng lại chưa đi kèm với chất lượng.

16,7 tỷ đồng là số tiền mà 1 tiktoker kêu gọi cộng đồng mạng ủng hộ từ thiện cho 1 bệnh nhi. Tuy nhiên, cả người kêu gọi và người tiếp nhận tiền từ thiện đều không thể sao kê để minh bạch số tiền. Vụ việc này chỉ là 1 trong số các lùm xùm khi mà các KOL, KOC kêu gọi từ thiện và quảng cáo sai sự thật khiến dư luận bức xúc.

Vậy liệu rằng sự nổi tiếng trên mạng xã hội có đi kèm với sự hiểu biết đầy đủ về pháp luật hay không?

Hàng loạt các Tiktoker sở hữu hàng triệu lượt người theo dõi cùng với cả 1 Hoa hậu đã phải liên tục xin lỗi sau khi phát trực tiếp bán hàng với lời quảng cáo lố, sai sự thật, thổi phồng công dụng sản phẩm của 1 loại kẹo rau củ.

Thống kê chưa đầy đủ năm 2024 có khoảng 200.000 KOL hoạt động trên các nền tảng mạng xã hội tại Việt Nam, tăng gấp gần 4 lần so với năm 2012.

"Bây giờ người ta dễ nổi tiếng quá, thật sự rất dễ nổi tiếng. Chỉ cần thông qua một vài content hài hước mang tính vô thưởng vô phạt thì họ đã được xem là người nổi tiếng rồi", Nhà báo Hà Tùng Long, báo Nông thôn Ngày nay chia sẻ trên VTV.

Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã ban hành bộ quy tắc ứng xử cho các nghệ sĩ, người có ảnh hưởng hoạt động trên MXH nhưng theo nhiều chuyên gia, như vậy là chưa đủ. "Chúng ta cần có những quy định mang tính chất định lượng rõ ràng, thế nào là người nổi tiếng, thế nào là nghệ sĩ, thế nào là người có sức ảnh hưởng trong xã hội. Khi tham gia vào các hoạt động trên MXH thì người ta phải tuân thủ các quy định của pháp luật liên quan cũng như chúng ta cũng phải có những chế tài xử lý", Luật sư Nguyễn Hữu Toại, Giám đốc Công ty Luật Hừng Đông, Đoàn Luật sư TP.Hà Nội chia sẻ.

"Những người có ảnh hưởng cũng phải học để biết về pháp luật, phải đa dạng hóa các hình thức xử phạt, ví dụ phạt gấp đôi giá trị hợp đồng anh chị nhận được. Ví dụ anh chị nhận quảng cáo này 500 triệu thì anh chị bị phạt 1 tỷ. Người ta sẽ sợ ngay", ông Nguyễn Đình Thành, chuyên gia văn hóa truyền thông, lên tiếng.

Dự thảo luật quảng cáo sửa đổi dự kiến cũng sẽ bổ sung những quy định riêng cho những người nổi tiếng, những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội. Trước khi các văn bản có hiệu lực, những người nổi tiếng cần tự nâng cao trách nhiệm bởi sự vô trách nhiệm không chỉ gây hệ lụy khôn lường cho cộng đồng còn làm sụp đổ hình ảnh của chính họ khi bị công chúng tẩy chay.

XÓT XA 8.000 CON GÀ SẮP XUẤT CHUỒNG THÌ CHẾT NGẠT

Chập điện giữa đêm khiến 8.000 con gà chết ngạt. Sự cố khiến chủ trang trại nuôi gà khép kín mất trắng tiền tỷ.

Sáng 15/3, ông Bùi Ngọc Du, Chủ tịch UBND xã Hà Linh (huyện Hương Khê, Hà Tĩnh) cho biết, sự cố chập điện khiến 8.000 con gà của gia đình anh Trần Quốc Thế (SN 1986) bị chết ngạt.

Cụ thể, khoảng 23h đêm qua (14/3), tại trang trại nuôi gà của gia đình anh Thế gặp sự cố chập điện khiến hệ thống làm mát hư hỏng. Chủ nhà đã nổ máy phát điện nhưng cũng không cũng cứu vãn được tình thế.

Chị Nguyễn Thị Thơm (SN 1991, vợ anh Thế) cho biết, vợ chồng chị vay mượn đầu tư xây dựng trang trại vào năm 2023. Đàn gà lần này được anh chị nuôi cách đây gần 3 tháng, mỗi con khoảng 2kg, chỉ còn ít ngày nữa là xuất bán.

"Sự việc xảy ra giữa khuya, chúng tôi không kịp trở tay, phần lớn số gà chết cũng không thể làm sạch để mang đi bán vớt vát tài sản được. Vợ chồng tôi thiệt hại hơn 1 tỷ đồng", chị Thơm xót xa nói.

Theo lãnh đạo xã Hà Linh, các lực lượng cùng bà con sẽ hỗ trợ vợ chồng anh Thế, chị Thơm dọn dẹp, vệ sinh chuồng trại, đào hố và vận chuyển số gà đi tiêu hủy.

Nguồn: CAND; Kenh14; Soha; Vietnamnet