Nền kinh tế trước thách thức thiếu hụt đất hiếm, đa dạng hóa nguồn cung và tái chế

Đất hiếm đối với Đức

Nền kinh tế Đức đang ngày càng phụ thuộc vào việc nhập khẩu các nguyên liệu thô quan trọng để thúc đẩy quá trình “chuyển đổi xanh”. Nhưng nhiều loại đất hiếm cần thiết lại nằm trong tay các đối thủ cạnh tranh. Đó là các khoáng chất và kim loại như lithium và đồng; tiếp đến là đất hiếm, như scandium, cerium, promethium, terbium và thulium. Đất hiếm không hề hiếm. Loại hiếm nhất - thulium – hiện còn phổ biến hơn vàng, nhưng người ta ít khi tìm thấy số lượng khiến việc khai thác trở nên có giá trị kinh tế.

Kết quả nghiên cứu do Viện Kinh tế Đức (IW) cùng với Cơ quan Nghiên cứu Đổi mới và Hệ thống Fraunhofer (ISI) công bố đã làm sáng tỏ việc nhập khẩu các loại đất hiếm này của Đức, cùng với đồng và lithium, để đánh giá tầm quan trọng của chúng đối với nền kinh tế Đức.

Phụ thuộc đặc biệt vào Trung Quốc và Nga

Nghiên cứu cho thấy khoảng 30% giá trị gia tăng trong lĩnh vực sản xuất của Đức phụ thuộc vào việc sản xuất hàng hóa có chứa đồng. Trong khi đó, 10% đến từ việc sản xuất hàng hóa có chứa lithium và hơn 20% đến từ hàng hóa có chứa đất hiếm.

Tác giả của báo cáo lưu ý rằng các nhà máy chế tạo ô tô và nhà cung cấp đặc biệt phụ thuộc vào những nguyên liệu thô này, giống như các nhà sản xuất hàng điện, điện tử và quang học.

Hiện nay, thị trường nguyên liệu đất hiếm chỉ do một số ít nhà cung cấp thống trị. Mỏ đất hiếm lớn nhất nằm ở Trung Quốc, còn các loại khoáng sản ở Greenland, Canada và Thụy Điển vẫn chưa được điều tra đầy đủ và do đó không thể định lượng được.

Khoảng 30% lượng nhập khẩu có chứa lithium của Đức và 19% lượng nhập khẩu đồng và đất hiếm của nước này được coi là đến từ các nguồn có nguy cơ bị ảnh hưởng. Đối với lithium và đất hiếm, 3 nhà cung cấp lớn nhất có thị phần trên 80%.

Đặc biệt quan trọng đối với Đức là nhập khẩu đồng từ Nga và lithium cacbonat từ Chile - 72% lượng lithium nhập khẩu của Đức đến từ quốc gia Nam Mỹ này.

Báo cáo cho thấy nền kinh tế lớn nhất châu Âu có thể sẽ phụ thuộc nhiều vào đất hiếm của Trung Quốc trong một thời gian đáng kể.

Ông Matthias Wachter lưu ý rằng Trung Quốc đã đưa ra các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với một số khoáng sản đất hiếm. Cố vấn cấp cao tại IW Cornelius Bähr, lưu ý rằng nhu cầu đối với các loại nguyên liệu thô này dự kiến sẽ tăng, trong đó có cả lithium để sản xuất pin.

Ông Cornelius Bähr cũng chỉ ra những rủi ro chính trị, đáng chú ý là tranh chấp thương mại giữa các nền kinh tế lớn, mà ông cho rằng đã dẫn đến việc hai bên cùng hạn chế nhập khẩu hoặc ít nhất là cảnh báo hạn chế.

Đa dạng hóa nguồn cung và tăng cường tái chế

Chuyên gia Fritzi Köhler-Geib - Nhà kinh tế trưởng tại KfW - Ngân hàng Tái thiết Đức thuộc sở hữu liên bang thực hiện nghiên cứu, cảnh báo: “An ninh nguyên liệu thô yêu cầu kiểm toán toàn bộ chuỗi cung ứng – từ khai thác đến các sản phẩm trung gian nhập khẩu”. “Nguồn cung nguyên liệu thô linh hoạt ban đầu sẽ phát sinh chi phí, nhưng cuối cùng đây là điều kiện tiên quyết để định hình quá trình chuyển đổi xanh và kỹ thuật số”.

Chuyên gia của BDI Matthias Wachter lưu ý rằng việc giảm sự phụ thuộc vào các thị trường lớn và xây dựng khả năng phục hồi tốt hơn trong chuỗi cung ứng “không thể xảy ra trong một sớm một chiều”. Ông cho biết việc đa dạng hóa (nguồn cung) là cần thiết, bên cạnh việc tăng cường sản xuất trong nước. Trái với suy nghĩ của nhiều người, Đức là quốc gia giàu về một số nguyên liệu thô.

Trong khi đó, ông Bähr kêu gọi Đức “đa dạng hóa các quốc gia cung cấp, thay thế các nguyên liệu thô quan trọng, mở rộng nguồn lực của chính mình và tăng cường tái chế”.

Rủi ro lớn đối với tăng trưởng kinh tế của Đức

Chuyên gia BDI Matthias Wachter kêu gọi định vị rộng hơn đối với kinh tế Đức, cho rằng “không đa dạng hóa chuỗi cung ứng sẽ gây nguy hiểm cho an ninh nguồn cung của Đức”.

Ông cảnh báo rằng nền kinh tế công nghiệp của Đức sẽ đứng trước nguy cơ nghiêm trọng nếu mất khả năng tiếp cận các loại nguyên liệu thô này, những tham vọng về khí hậu của nước này cũng sẽ bị ảnh hưởng. Ông Bähr cho biết: “Việc không tiếp cận được với các nguồn nguyên liệu thô, sẽ có nguy cơ khiến sản xuất công nghiệp không thể diễn ra tại nước này”.

Một ví dụ mà ông đưa ra là khả năng không tiếp cận được với lithium, điều mà theo ông có nghĩa là việc sản xuất pin không thể diễn ra ở Đức.

Ông Bähr cho biết: “Không thể chế tạo ô tô điện và do đó, việc tạo ra giá trị công nghiệp và việc làm sẽ bị mất đi”.

Đầu tư nước ngoài vào Đức thấp kỉ lục trong thập kỉ qua

Trong khi đầu tư ra nước ngoài tăng 5 lần

Theo Viện Kinh tế Đức (IW), đầu tư nước ngoài vào nền kinh tế Đức lớn nhất châu Âu trong năm 2023 ở mức 22 tỷ euro mức thấp nhất trong thập niên qua. Số lượng các công ty Đức đầu tư ra nước ngoài tăng gấp 5 lần, dẫn đến dòng vốn chảy ra nước ngoài ở mức 100 tỷ euro trong năm 2021 và 125 tỷ euro vào năm 2022. Dòng vốn chảy ra lớn cho thấy đây không phải là hiện tượng đặc biệt mà là dấu hiệu của quá trình phi công nghiệp hóa.

Nhiều khoản đầu tư nước ngoài được thực hiện ở Đức trong năm 2023 là những dự án hoặc thương vụ mua lại các công ty. IW cho biết đây là dấu hiệu cho thấy điều kiện không thuận lợi trong cạnh tranh toàn cầu.

Bị giảm 4 bậc thu hút đầu tư

Trong một so sánh gần đây về 21 địa điểm kinh doanh quốc tế của Trung tâm nghiên cứu kinh tế châu Âu (ZEW) Đức bị thất bại lớn nhất, với kết quả là giảm 4 bậc kể từ năm 2020 xuống vị trí thứ 18.

ZEW cho biết, Đức đã thay đổi các điều khoản thuế, quy định và cơ sở hạ tầng theo hướng tiêu cực và do đó khó có thể theo kịp các địa điểm kinh doanh hàng đầu ở Bắc Mỹ, Tây Âu và Scandinavia.

Theo một cuộc khảo sát do Phòng Công thương Đức (DIHK) công bố, do chi phí năng lượng tăng cao, hơn 4/10 công ty chuyên về công nghiệp của Đức đang tìm cách đầu tư ra nước ngoài vì tiết kiệm chi phí đang ngày càng trở thành vấn đề then chốt.

Chuyên gia Ilja Nothnagel, thành viên ban điều hành DIHK, cho rằng các công ty này chuyển ra nước ngoài gây thiệt hại về địa điểm kinh doanh là “một tín hiệu đáng báo động”.

Nguy cơ sụt giảm sâu hơn trong năm nay

Tháng trước, Bộ trưởng Tài chính Đức Christian Lindner cho biết, nước Đức đang tụt lại phía sau vì tốc độ tăng trưởng giảm. Kinh tế Đức giảm 0,3% trong năm 2023 khiến nhiều chuyên gia lo ngại rằng nguy cơ sụt giảm sẽ sâu hơn trong năm nay.

Đức Việt Online