Trong một vụ điều tra, nếu thấy cần thiết, công tố viên điều tra (Staatsanwalt) sẽ đệ đơn xin bắt giam đối tượng và thường sẽ được các thẩm phán điều tra (Ermittlungsrichter) chuẩn y. Đơn này thường được đặt sau khi cảnh sát bắt giam nghi phạm với các chứng cứ chứng tỏ phạm pháp.

Trong giai đoạn đầu tiên này của vụ án, bị can cần phải đối phó với đơn xin lệnh bắt giam, thông qua việc thuê khẩn cấp một luật sư hình sự (Strafverteidiger) có kinh nghiệm. Luật sư sẽ kiểm tra hồ sơ và tìm ra các lý do để tránh việc thân chủ bị bắt giam. Các lý do này ví dụ như lời khai của bị can, thông báo các chứng cứ mới minh oan hay bằng chứng không tồn tại lý do bắt người.

Phản ứng không nhanh chóng với yêu cầu bắt giam để điều tra có thể dẫn đến hậu quả là thẩm phán điều tra chuẩn y lệnh bắt giam, đồng nghĩa với việc bị can sẽ bị giam giữ nhiều tháng, thậm chí cả năm. Song song với việc mất tự do, người này có thể sẽ chịu hậu quả trong công việc, mất danh dự trong xã hội, hay gia đình tan vỡ.

Đặc biệt cần lưu ý ở đây các tội trạng kinh tế. Chẳng hạn cơ quan điều tra tiến hành điều tra ban giám đốc một doanh nghiệp kinh doanh thiết bị kỹ thuật với tình nghi trốn thuế doanh thu ở mức độ lớn. Các thành viên ban giám đốc bị tình nghi đã giả mạo giấy tờ xuất khẩu thiết bị (không kèm thuế doanh thu) ra nước ngoài, trong khi trên thực tế hãng này bán các thiết bị trong nước. Đây là một vụ án kinh tế liên quan đến kiến thức thuế mà không phải bất kỳ công tố viên hay thẩm phán hình sự nào cũng có. Về phía các bị can, việc thuê một luật sư am hiểu về thuế là điều kiện vô cùng cần thiết để có thể tránh bị bắt giam.

Thực tế cho thấy cơ quan điều tra thường rất vội vã trong việc ra lệnh bắt giam vì tình nghi phạm pháp dẫn đến thiệt hại lớn. Và khi lệnh bắt giam để điều tra đã được tuyên bố, người ta sẽ bảo vệ quyết định này.

Việc thân chủ bị bắt giam sẽ ảnh hưởng đến công tác bào chữa của luật sư. Ngoài ra thời gian bị tạm giam trong tù thường dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng về tình thần, thể lực và tâm lý của bị can, trừ khi người này đã bị giam nhiều lần và có kinh nghiệm. Bị can trong các vụ án kinh tế, trái lại, thường là người đang làm việc, có các quan hệ xã hội nhất định và gia đình ổn định. Theo các luật sư có kinh nghiệm đánh giá, chỉ sau một thời gian ngắn bị bắt giam, khả năng suy nghĩ logic của những thân chủ này giảm hẳn. Trong đầu họ chỉ còn một suy nghĩ duy nhất là làm cách nào ra khỏi nhà tù, điều mà công tố viên điều tra cũng biết rõ. Trong không ít vụ án, cơ quan chức năng đã lợi dụng yếu điểm nêu trên của bị can để ép cung, nhận tội. Luật chơi vắn tắt như sau:

1. Ai nhận tội, sẽ được giảm án.

2. Ai được giảm án, khả năng sẽ không bỏ trốn.

3. Ai không có ý định bỏ trốn, có thể thả.

Cũng không thể trách các công tố viên tìm cách để nghi phạm nhận tội, đồng nghĩa với việc tiết kiệm được rất nhiều thời gian và công việc điều tra. Tuy nhiên điều mà các luật sư phê phán nằm ở chỗ các các thẩm phán điều tra thường không làm hết trách nhiệm của mình, nghiên cứu vụ án kỹ càng trước khi phê chuẩn lệnh bắt giam đối tượng. Và đơn khiếu nại lệnh bắt giam thường bị bác với các lý do (chuẩn) như sau:

"Sự việc sẽ được làm sáng tỏ ở phiên tòa chính“ hay „Theo kết quả điều tra hiện nay, bị can bị tình nghi phạm pháp“ (không kèm theo giải thích).

Đức Việt Online