Ai đó lần đầu về quê tôi chỉ cần hỏi thăm đường về chợ "Cốc Bãi", sẽ được người dân ở cách tới cả chục cây số cũng chỉ được đường vanh vách. Không cần bản đồ hay định vị toàn cầu, vèo một tí là xe thẳng về tới chợ.

Chợ có từ bao giờ? Không ai trả lời được! Có lần tôi hỏi bác tôi, bác Tất, năm nay 96 tuổi. Bác lấy 2 ngón tay vuốt miệng đang nhai trầu bỏm bẻm bảo: "Bác về làm dâu thì chợ đã có lâu rồi". Nghĩa là trên dưới trăm năm... Chợ họp theo lịch âm, vào các ngày có số cuối 3, 5, 8, 0, chẳng theo quy luật nào, không hoàn toàn chẵn, hay lẻ, hay số nguyên tố. Tháng thiếu họp ngày mùng một thay ngày ba mươi, gọi là phiên phụ, không đông bằng phiên chính, chỉ lèo tèo mấy hàng tôm cá, dân thuyền chài bên Tràng Lan, Vĩnh Phú đánh bắt ngoài sông mang lên bán. Mớ tép, con nheo, mấy chú thờn bơn quẫy trong thúng sơn đen, nước vừa đủ cá bơi, để chào mời người mua.

Từ nhà tôi bước ra chợ chỉ chừng 300m. Phiên chính dịp giáp tết ta, tiếng xì xào từ ngoài chợ vọng tới mồn một. Có phiên người mua kẻ bán, tấp nập tràn cả vào ngõ, đủ thứ từ mấy chú gà nhốt trong bu, đến thúng ngô, sọt khoai lang, gánh rau, có khi chỉ vài bó lá chuối khô! Ngoài chợ thì mê man đủ thứ, ngô, gạo, thịt, cá, ốc vặn, ốc nhồi, khoai lang, cám lợn, gà nở, chó con, mía, thúng mủng, rổ, rá, muổng hót rác, rau lang, đỗ nành, đỗ con, thuốc bắc, dây thừng, dây chạc, xoong, chảo, dao dựa, bát đĩa, bánh đúc, bánh đa, bánh tẻ, bánh rán, kẹo vừng, kẹo lạc, tre nứa, chổi cọ, chổi sể... Có cả những đặc sản tên tuổi, nào bún rối, bún con "Làng Hát", nào đậu phụ "Linh" do làng Linh Chiểu sản xuất nhỏ bằng 2 ngón tay nhuộm nghệ màu vàng. Nhiều nhất có lẽ là rau, mùa nào rau ấy, trên trời dưới rau. Sau đó là chuối đủ loại xanh, chín, chuối ta chuối tây cứ bày hàng dãy dài... Lung linh hút khách nhất chợ vẫn là dãy hàng xén. Sạp hàng bà Tài Môn ai cũng biết, đầy các loại nhãn vở, bút lá lúa ngòi viết không tòe, đống kim chỉ đủ màu... rất thích mắt lũ học trò nhỏ. Ngồi bán hàng là cô con gái hơn lũ choai choai chúng tôi lúc đó chừng 1 tuổi. Hòa tóc tết đuôi sam, vấn ra phía ngực đang nhu nhú như đâm chồi dưới chiếc áo hoa cà, cổ lá sen, diện quần phíp đen thời thượng đắt tiền hồi đó. Hồi đó, chúng tôi đã biết ngắm mình trong gương, biết nặn trứng cá... Ði học về, như ăn phải bùa ngải, mấy thằng cứ vòng qua hàng bà Tài Môn, chẳng mua gì, chẳng ai chào ai, hôm nào cũng thế... Rồi vòng qua khu lò rèn đang kéo mễ phì phò. Bên bếp lò, nồi cơm đang vần, phiá trên treo nồi thịt sốt cà chua thơm lừng như trêu tức đám trẻ gần trưa đi học về bụng đói cào đói cấu, làm tôi có đêm mơ sướng rơn đang kéo mễ thợ rèn. Tỉnh giấc vẫn còn phảng phất mùi thịt sốt cà chua...

chợ quê

Tiếng là nhà gần chợ. Nhưng lần duy nhất tôi ra chợ bán hàng là vào một ngày cuối năm tám mốt. Sau khi bố tôi mất đột ngột, nhà không còn gì ăn, thằng Sót Tý rủ tôi đi buôn chè cám tận Chí Cao, Thanh Sơn, Phú Thọ. Ðạp xe cả đi lẫn về gần 200 cây số. Suốt 2 ngày trời đạp xe vào các bản săn lùng, mua được hơn yến chè, vài cân sắn tươi. Không biết bán ở đâu cho kín đáo. Chưa bao giờ buôn bán, nên thật ngượng ngùng xấu hổ, tôi đành liều, nghiến răng nhắm mắt dắt xe chở bao tải chè cám thẳng ra chợ! Vừa xuống khỏi dốc đê vào cổng, chưa biết ngồi đâu để bán thì bác Mão hàng xóm gọi to:Chợ họp từ sáng sớm. Ðến 12 giờ trưa thì tan. Cứ ngày chợ, mấy anh em tôi lại thấp thỏm ra đứng đầu chái nhà hóng mẹ về. Thấy bóng mẹ thấp thoáng ngoài rặng tre, lập tức uà ra đón. Thằng em thứ tư không chạy kịp ngồi bệt xuống rặng cau, chân đạp đất, miệng la hét khóc ăn vạ... Bầm tôi liền hạ chiếc thúng trên đầu xuống. Lần thì tấm mía đã tiện sẵn, róc vỏ, lần chiếc bánh đa nướng cong vênh, mẹ bẻ từng mảnh chia cho các con bâu quanh mặt thèm thuồng, tươi rói sướng rơn chờ đợi. Chợ về, mẹ ao lại ca gạo vừa đong, miệng lẩm nhẩm: ỀThóc cao gạo kém. Bán cả nồi ngô, đong chưa nổi nửa nồi gạoỀ. Lũ nhóc chúng tôi nghe chẳng hiểu thế nào là gạo hơn, gạo kém, chỉ thấy mẹ quần lúc nào cũng ống thấp ống cao. Khi thì tất tưởi bên luống rau cải tía, lúc bên bờ chuối, mang hết ra chợ đong ăn từng bữa. Ðời mẹ là vậy!

- Ối giời Sáng ơi! Cháu bán gì thế ? Sao khổ thế hả cháu ?

Chưa kịp nói gì, lại bác Mạc đã lên tiếng:

- Cứ bảo "sẩy cha ăn cơm với cá". Bố cháu vừa mất mà đã phải đi buôn thế này ư ? Chè cám phải không? Thôi đưa đây bác bán cho.

chợ quê

Vừa nói bác Mạc vừa cởi dây nịt buộc bao tải chè. Tin lời tôi nói, không cân lại, bác dúi tiền vào tay. Tôi mừng rỡ, chào bác, nhảy lên xe đạp phóng ngược dốc đê về nhà, đưa tiền cho em trai ra chợ đong mấy cân gạo. Cả nhà độn sắn ăn được mấy ngày.

Nay mỗi dịp về nước thăm quê, lần nào tôi cũng ra chợ. Mong gặp lại những người thân quen, đầy ắp bao kỷ niệm thời niên thiếu. Nay ai ai cũng đã già lão nhưng vẫn không sao vắng mặt nổi mỗi phiên chợ Cốc. Giọng vẫn đầm ấm tấm lòng chân quê xa xưa, lúc nào cũng lặp lại những câu hỏi hồ hởi: Sáng đấy cháu? Về bao giờ cu cháu? Tôi giật mình, tay sờ lên mái tóc hoa râm tuổi sắp lục tuần đau đáu nhớ về chợ quê trỗi dậy trong ký ức !Bây giờ chợ quê khác xưa nhiều lắm. Cây gạo biểu tượng chợ xưa, người ta đã đẵn bỏ. Cả một vùng đất hoang dã mấp mô bao đời đã được san phẳng. Chợ đầy các quầy hàng tạp hoá, có cửa hàng bán điện thoại di động, cửa hàng vàng bạc, ngân hàng, quầy bán vé máy bay... Người mua kẻ bán vẫn tấp nập như xưa. Nhưng trên đầu không chỉ mỗi chiếc khăn mỏ quạ vấn như xưa, mà cả những mái tóc nhộm kiểu dáng châu Âu. Những chiếc quần "chân què" nhầu nhĩ tất bật bước cạnh những cặp chân dài tha thướt của các cô gái từ thành phố hay học hành đâu đó, tò mò thăm quan chợ quê.