CẢNH BÁO MÙA HÈ NÓNG NHẤT 2.000 NĂM QUA

Theo một báo cáo của Viện Khí tượng Phần Lan (FMI), Lapland – vùng đất Bắc Âu trải dài qua Phần Lan, Na Uy và Thụy Điển – vừa trải qua mùa Hè nóng nhất trong vòng 2.000 năm qua.

Nhà khoa học Mika Rantanen làm việc tại FMI cho biết: “Năm 2024 ghi nhận mùa Hè có nhiệt độ trung bình cao nhất (tại Lapland), không chỉ trong các dữ liệu quan trắc trực tiếp từ cuối thế kỷ XIX mà còn trong các phân tích gián tiếp dựa trên hình ảnh vòng trong thân cây gỗ, chuỗi dữ liệu kéo dài tới tận 2.000 năm”.

Nghiên cứu chung, do FMI và Viện Khí tượng và Viện Tài nguyên Thiên nhiên Phần Lan phối hợp thực hiện, được công bố trên tạp chí khoa học Nature của Mỹ, cho thấy: tại Sodankyla - một thị trấn ở miền Bắc Phần Lan, nhiệt độ trong mùa Hè năm 2024 cao hơn khoảng 2,1 độ C so với mức trung bình thường thấy, do tác động của biến đổi khí hậu.

Nhiệt độ trung bình trong 4 tháng Hè (tháng 6 đến tháng 8) năm 2024 đạt 15,9 độ C – cao hơn 0,4 độ C so với mức kỷ lục ghi nhận năm 1937. Một con số nhỏ bé trên giấy tờ, nhưng mang ý nghĩa vô cùng lớn đối với một khu vực vốn nổi tiếng lạnh giá.

Ông Rantanen cho biết: “Nếu không có biến đổi khí hậu, một mùa Hè nóng bức như vậy chỉ xảy ra 1 lần trong khoảng 1.400 năm. Tuy nhiên, với tình hình biến đổi khí hậu hiện tại, điều này có thể lặp lại sau mỗi 16 năm”. Chuyên gia này cảnh báo vùng phía Bắc Fennoscandia, bao gồm Lapland và một phần nước Nga, đang dần “vượt khỏi giới hạn biến thiên tự nhiên” khi nhiệt độ không ngừng tăng. Hệ quả là các đợt sóng nhiệt xảy ra thường xuyên hơn, cháy rừng gia tăng và đẩy nhanh quá trình xanh hóa vùng lãnh nguyên, làm tổn thương nghiêm trọng hệ sinh thái mong manh của Bắc Cực và đời sống của các cộng đồng bản địa.

Đáng lo ngại hơn, nghiên cứu cũng nhấn mạnh rằng khu vực Bắc Cực đang nóng lên nhanh gấp 4 lần tốc độ trung bình toàn cầu kể từ năm 1979. Ông Rantanen cảnh báo nếu xu hướng phát thải hiện tại không được kiểm soát, đến năm 2050, những mùa Hè nóng như năm 2024 sẽ trở thành điều “bình thường mới”, lặp lại trung bình mỗi 4 năm.

HÀNG LOẠT NƯỚC EU MUỐN ‘MỞ KHÓA’ ĐỂ TĂNG CHI TIÊU QUỐC PHÒNG

Các quốc gia Liên minh châu Âu (EU) đã gửi yêu cầu để được miễn trừ các quy tắc nợ công của khối để có thể tăng chi tiêu quốc phòng, AFP đưa tin ngày 1.5.

Ủy ban châu Âu vừa tuyên bố nới lỏng cho các nước thành viên các quy chế về nợ công, qua đó giúp các nước dành nhiều nguồn lực hơn cho quốc phòng. Theo đó, EU sẽ cho phép các quốc gia chi đến 1,5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) dành cho quốc phòng trong 4 năm mà không phải lo ngại vi phạm giới hạn nợ công.

EU có các quy định về vấn đề nợ của chính phủ các nước thành viên. Cụ thể, theo tài liệu của Ủy ban châu Âu, thâm hụt của chính phủ một quốc gia thành viên không được vượt quá 3% GDP, trong khi nợ quốc gia không được vượt quá 60% GDP.

Theo tuyên bố từ EU, 16 nước EU đã quyết định kích hoạt quy chế miễn trừ, trong đó 12 nước chính thức gửi yêu cầu đến Ủy ban châu Âu. Trong số các nước trên, Đức nằm trong số những nền kinh tế lớn tại EU có kế hoạch kích hoạt quy chế trên, trong khi một số quốc gia nổi bật khác như Ý, Pháp, Hà Lan hay Thụy Điển không kích hoạt. Bộ trưởng Tài chính Ý Giancarlo Giorgetti nói rằng nước này có thể đạt chi tiêu quốc phòng 2% theo chỉ tiêu Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), mà không cần kích hoạt chính sách miễn trừ của EU.

Ủy ban châu Âu đã đề nghị các chính phủ ra quyết định trước ngày 30.4 để phối hợp kích hoạt các chính sách tài khóa vào tháng 7.

Hồi tháng 3, EU dự báo rằng việc miễn trừ giới hạn nợ công có thể tăng chi tiêu quốc phòng các thành viên lên tới 650 tỉ euro. Kể từ năm 2021, chi tiêu quân sự của 27 nước EU đã tăng hơn 31%, đạt 326 tỉ euro vào năm 2024.

CHÂU ÂU TÌM LẠI HÀO QUANG CHIP NHỚ SAU 3 THẬP KỶ: CHI LỚN 43 TỶ EURO, 30.000 CHUYÊN GIA ĐANG CỐNG HIẾN CHẤT XÁM

Làn sóng đầu tư trong ngành công nghiệp chip EU đang diễn ra sau 3 thập kỷ đi ngang.

Trong hơn 3 thập kỷ, Dresden là trung tâm sản xuất chip của châu Âu còn Jens Drews là gương mặt quen thuộc trong ngành. Năm 1996, ông chứng kiến Advanced Micro Devices của Mỹ chiếm đất nông nghiệp tại một thành phố phía đông nước Đức để xây dựng nhà máy sản xuất chip xử lý cho máy tính. Khoảng hơn 1 thập kỷ sau, một công ty khác của Mỹ, Globalfoundries, mua lại cơ sở này và biến nó trở thành nơi cung cấp chính cho các nhà phát triển chip nhớ. Có diện tích bằng 7 sân bóng đá, đây là cơ sở sản xuất chip theo hợp đồng lớn nhất châu Âu.

Như vậy, Jens Drews, giám đốc truyền thông và quan hệ chính phủ của Globalfoundries, đang chứng kiến những thay đổi đáng kể nhất trong khu vực. Ông chia sẻ với Nikkei Asia: “Chúng tôi thấy làn sóng đầu tư lớn. Điều này diễn ra sau khoảng thời gian gần 20 năm không có gì biến động”.

Điểm mặt các công ty mới chuyển đến hoặc mở rộng sản xuất, ta có nhà sản xuất chip hàng đầu của Đức Infineon - công ty đang cho xây dựng một nhà máy trị giá 5 tỷ euro (5,33 tỷ USD) và nhà cung cấp ô tô quan trọng Robert Bosch - công ty đang chi 3 tỷ euro nhằm mở rộng nhà máy.

Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan là một trong những cái tên mới đến. Nhà sản xuất chip theo hợp đồng lớn nhất thế giới này đã lên kế hoạch xây dựng vào cuối năm nay trên cơ sở sản xuất chip trị giá 10 tỷ euro - cơ sở sản xuất chip đầu tiên ở Châu Âu - ngay bên cạnh nhà máy của Bosch, sau khi nhận vốn đầu tư từ NXP, Infineon và Bosch.

Fraunhofer, viện nghiên cứu định hướng ứng dụng hàng đầu Châu Âu, cũng đang mở rộng cơ sở R&D cho công nghệ đóng gói chip tiên tiến thế hệ tiếp theo và giải pháp điện toán trong bộ nhớ ở Dresden. Tất cả dấy lên hy vọng rằng châu Âu có thể trở thành đối thủ đáng gờm trong lĩnh vực bán dẫn tiên tiến, song những chuyên gia kỳ cựu như Drews vẫn đặt câu hỏi, rằng liệu sự gia tăng đột ngột về đầu tư và hỗ trợ gần đây của chính phủ có mang lại kết quả tốt đẹp?

Theo Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn Châu Âu, thị phần EU trong năng lực sản xuất chip toàn cầu rơi vào khoảng 8%, giảm 2% so với những năm 1990. Về chip tiên tiến, châu Âu những năm 1990 dẫn đầu thế giới, chiếm 44% sản lượng, theo dữ liệu từ Boston Consulting Group. Vị thế thống trị đó giờ đây không còn nữa, trong bối cảnh châu Á vươn lên và hiện chiếm hơn 90% sản lượng.

Nhiều nỗ lực đã được đưa ra nhằm khởi động lại ngành công nghiệp chip EU. Vào năm 2013, Phó Chủ tịch Ủy ban Châu Âu lúc bấy giờ là Neelie Kroes đã dẫn đầu chiến lược công nghiệp tăng gấp đôi sản lượng bán dẫn của khối. Tuy nhiên, sáng kiến này không thực sự thành công bởi gói khuyến khích 10 tỷ euro tương đối nhỏ.

Giờ đây, sau sự gián đoạn lớn của chuỗi cung ứng hậu COVID, EU đang thử lại vận may. Vào năm 2022, họ theo chân Mỹ và Nhật Bản công bố các ưu đãi dành cho ngành công nghiệp chip, bao gồm gói hỗ trợ trị giá 43 tỷ euro nhằm thúc đẩy sản xuất trong nước từ 10% lên 20% vào năm 2030.

Rutger Wijburg, giám đốc điều hành của nhà sản xuất chip hàng đầu châu Âu Infineon, nói với Nikkei Asia rằng mục tiêu này nhằm “tăng cường chủ quyền công nghệ và khả năng phục hồi kinh tế”. Rõ ràng, mức độ cam kết lần này lớn hơn.

“Năm 2013 không có cam kết thực sự nào. Điều này đã thay đổi hoàn toàn vào năm 2020 đến năm 2022, khi bên cạnh ngành công nghiệp ô tô, bạn sẽ thấy ngành công nghiệp chip nhớ cũng được coi là ngành then chốt”, Roland Giesen, giám đốc điều hành Fabmatics có trụ sở tại Dresden cho biết.

Được biết, Fabmatics là nhà cung cấp giải pháp tự động hóa cho các nhà sản xuất chip toàn cầu. Doanh thu công ty đã tăng gấp đôi từ năm 2021 đến năm 2023 và hiện đang mở rộng ở Dresden nhờ các khoản đầu tư mới.

Frank Boesenberg, giám đốc điều hành Silicon Saxony, một trong những hiệp hội chip lớn nhất khối, nói với Nikkei Asia rằng chỉ trong những năm gần đây, các nhà hoạch định chính sách ở châu Âu và Đức mới nhận ra tầm quan trọng và độ phức tạp của việc sản xuất chip.

“Trong thời điểm thiếu chip, nhiều công ty sản xuất ô tô đã gọi cho các nhà sản xuất chip của Đức và nói: 'Nghe này, tôi rất cần chip! Các bạn có thể bắt đầu ca đêm được không?’, ông nói. “Ở Đài Loan và Hàn Quốc, chất bán dẫn là ngành công nghiệp số 1. Ở Đức, nó chỉ là một trong nhiều ngành công nghiệp”.

Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, nỗ lực của EU vẫn chưa thấm vào đâu nếu so với Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc.

Mỹ gần đây trao 8,6 tỷ USD tiền tài trợ và 11 tỷ USD tín dụng cho nhà sản xuất chip Intel, 6,6 tỷ USD cho TSMC và 6,4 tỷ USD cho Samsung. Ba nhà sản xuất chip hàng đầu thế giới này đã cùng nhau cam kết dùng 200 tỷ USD để xây dựng nhà máy ở Mỹ. Công ty thứ tư, nhà sản xuất chip nhớ Micron của Mỹ, thì nhận được 6,1 tỷ USD để sản xuất bộ nhớ tiên tiến trong nước.

Trong khi Nhật Bản cấp trợ cấp cho TSMC, Samsung và Micron tương đương hơn 40% kế hoạch đầu tư của hãng vào nước này, EU hiện vẫn chưa hoàn tất các khoản trợ cấp. Theo Martin Landgraf, điều phối viên dự án của viện nghiên cứu Fraunhofer, số tiền mà EU cung cấp cho việc phát triển chất bán dẫn là rất nhỏ. “Nếu bạn nhìn vào Đạo luật CHIPS của Mỹ, sự hỗ trợ này không thấm vào đâu”.

Theo Leuh Fang, Chủ tịch Vanguard International Semiconductor, một nhà sản xuất chip trực thuộc TSMC, thành công trong lĩnh vực sản xuất chip đòi hỏi phải có cam kết lâu dài. Ông nói: “Bạn cần đầu tư rất nhiều tiền và mọi cam kết đều phải chắc chắn. Nếu bạn đầu tư trong 2-3 năm, thấy nó quá đốt tiền và không thể tiếp tục, thì bạn không thuộc về nơi đây”.

Hỗ trợ tài chính chỉ là một trong vô số điều kiện tiên quyết cần thiết để sản xuất chất bán dẫn. Nhân tài và sự ổn định của thị trường cũng vô cùng quan trọng.

Theo Boesenberg của Silicon Saxony, khu vực rộng lớn hơn của Dresden có khoảng 30.000 chuyên gia làm việc trong lĩnh vực vi điện tử, song với khoản đầu tư mới, nơi đây sẽ cần thêm gần 27.000 chuyên gia chuyên về chất bán dẫn vào năm 2030. “Hơn 13.000 người có tay nghề cao sẽ phải chuyển đến Dresden để hỗ trợ hệ sinh thái trong những năm tới”, Boesenberg nói.

Nhận thấy rằng nhân tài là yếu tố quan trọng, TSMC quyết định triển khai chương trình trao đổi nhân tài. Vào tháng 3, Đức cử 30 sinh viên hạt giống đến Đài Loan tham gia chương trình, bao gồm cả việc thực tập tại các nhà máy tiên tiến của TSMC. Jacob, một sinh viên tốt nghiệp đến từ Ba Lan, chuyên ngành vật lý và tham gia chương trình trao đổi, nói: “Chúng tôi không có ngành công nghiệp chip lớn như Đài Loan, song mọi thứ đang dần trở nên phổ biến trong giới sinh viên”.

Theo Didier Scemama, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu phần cứng CNTT EMEA tại BofA Global Research, chuyên môn sản xuất chip không thể đạt được chỉ sau một đêm. Vẫn còn nhiều vấn đề khác liên quan đến lao động.

“Đối với các nhà sản xuất và cung cấp chip châu Á đầu tư và mở rộng ở châu Âu, chi phí cao hơn là một vấn đề lớn song suy cho cùng, quản lý con người, quan hệ lao động và sự khác biệt về văn hóa mới là những thứ đáng lo nhất”, Jerry Peng, giám đốc trung tâm nghiên cứu điện tử và năng lượng xanh tại Viện Tư vấn thị trường, nói. “Đó là điều mà nhiều công ty châu Á và Đài Loan luôn phải cân nhắc khi đến châu Âu”.

Theo Giám đốc ngành công nghiệp EU Thierry Breton, châu Âu cần vượt ra khỏi công nghệ chip cũ và phát triển các khả năng tiên tiến của riêng mình. Drews - người chứng kiến toàn bộ nét thăng trầm của ngành công nghiệp - khá lạc quan về tương lai dù với ông, sự tiến bộ hiện tại là “quá ít và chậm”.

ỦY BAN CHÂU ÂU CẢNH BÁO SERBIA

Ủy ban Châu Âu thừa nhận, việc Tổng thống Serbia đến dự lễ kỷ niệm Ngày Chiến thắng tại Nga sẽ tác động tiêu cực đến nỗ lực gia nhập EU của Serbia.

Nga có kế hoạch tổ chức một cuộc duyệt binh tại trung tâm thủ đô vào ngày 9/5 để kỷ niệm 80 năm ngày Liên Xô chiến thắng Đức Quốc xã trong Thế chiến II năm 1945.

Nhà ngoại giao hàng đầu của Liên minh châu Âu (EU) Kaja Kallas đã cảnh báo vào đầu tháng 4/2025 rằng, khối này không muốn bất kỳ quốc gia thành viên hoặc ứng cử viên nào tham dự sự kiện này.

Ủy viên phụ trách vấn đề mở rộng của EU, bà Marta Kos, đã gặp Tổng thống Serbia Aleksandar Vucic vào ngày 29/4, và cảnh báo rằng, sự hiện diện của ông tại Moscow sẽ gây bất lợi cho nguyện vọng gia nhập EU của Serbia, người phát ngôn của Ủy ban châu Âu (EC), Guillaume Mercier, cho biết trong cuộc họp báo tại Brussels vào ngày 30/4.

Khi được hỏi về phản ứng của EU có thể là gì, ông Mercier cho biết: "Bà Kos đã truyền tải thông điệp được nhiều quốc gia thành viên EU khác chia sẻ rằng, sự tham gia vào Moscow sẽ tác động đến con đường của EU", nhưng ông từ chối giải thích thêm.

“Trong khi Belgrade đang cạnh tranh để trở thành thành viên của khối, Serbia nên tận dụng cơ hội này để chứng minh ‘hướng đi chiến lược’ của mình”, người phát ngôn EC lưu ý.

Đầu tháng 4/2025, Tổng thống Serbia đã nói với báo chí rằng, ông không thay đổi quyết định đến thăm Moscow để kỷ niệm Ngày Chiến thắng.

“Một đơn vị của Lực lượng vũ trang Serbia sẽ tham gia lễ diễu hành Ngày Chiến thắng tại Quảng trường Đỏ”, Tổng thống Vucic cho biết.

Trong Thế chiến II, Serbia, khi đó là một phần của Nam Tư, đã bị Đức Quốc xã chiếm đóng và được Hồng quân giải phóng vào năm 1944.

Moscow đã gửi nhiều lời mời tham dự lễ kỷ niệm ngày 9/5, bao gồm cả Trung Quốc, Ấn Độ và Brazil, cũng như các nhà lãnh đạo quốc tế khác.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi sẽ không tham dự sự kiện này do căng thẳng gia tăng cao với nước láng giềng Pakistan, nhưng Bộ trưởng Quốc phòng Rajnath Singh dự kiến sẽ đại diện cho New Delhi tại sự kiện này.

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ca ngợi lòng dũng cảm của các nhà lãnh đạo châu Âu khi họ chọn tham dự và kỷ niệm ngày chiến đấu chống lại chủ nghĩa Quốc xã, bất chấp áp lực từ Brussels.

NHIỀU NƯỚC LỚN CHÂU ÂU QUAY LƯNG VỚI SỨ MỆNH BẢO VỆ UKRAINA

Sau Anh, nhiều nước lớn ở châu Âu lần lượt bác bỏ khả năng triển khai quân tới Ukraina thời kỳ hậu xung đột vì không thể đáp ứng đủ số lượng.

The Times đưa tin, một số quan chức quốc phòng châu Âu gần đây cho rằng kế hoạch đưa 64.000 binh sĩ tới Ukraina của các nước thuộc “liên minh tự nguyện” là điều bất khả thi nếu không có sự tham gia quy mô lớn từ Mỹ.

Trước đó, kế hoạch do Thủ tướng Anh Keir Starmer và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron khởi xướng, dự kiến sẽ hỗ trợ Ukraina đảm bảo an ninh hậu xung đột, tái thiết quân đội và duy trì khả năng răn đe dài hạn trước Nga.

Các cuộc thảo luận giữa những nước thuộc “liên minh tự nguyện” thậm chí đã tính đến việc bảo vệ các vị trí chiến lược trên bộ, trên không và trên biển.

Mặc dù có hơn 30 quốc gia bày tỏ thiện chí, nhưng chỉ có 6 nước cam kết cử quân, trong đó Anh và Pháp sẵn sàng đóng góp mỗi nước 10.000 binh sĩ.

Dẫu vậy, đến nay, London được cho là đã thay đổi kế hoạch, không triển khai binh sĩ tới Ukraina trong thời kỳ hậu xung đột. Thay vào đó, Anh đang cân nhắc hiện diện chiến lược giới hạn hơn, có thể chỉ cử huấn luyện viên quân sự đến phía tây Ukraina, thay vì đưa quân tới gần tiền tuyến.

Điều này xuất phát từ việc giới chức Anh nhận thấy rủi ro quá lớn và lực lượng hiện có không đủ để đảm nhận vai trò dự kiến. Chính phủ Pháp cũng có quan điểm tương tự.

Trước đó, tại cuộc họp giữa các quan chức quốc phòng châu Âu ngày 10.4 ở Brussels (Bỉ), nhiều quan chức cũng tỏ ra ngần ngại với kế hoạch này. Họ thừa nhận trong các cuộc trao đổi riêng rằng việc triển khai 25.000 binh sĩ đã khó khăn, chứ chưa nói đến con số 64.000 binh sĩ như Tổng Tham mưu trưởng quân đội Anh, ông Tony Radakin, từng đề xuất.

Sau đó, Bộ trưởng Quốc phòng Lithuania Dovile Sakaliene đã lên tiếng chỉ trích quan điểm này. Bà Sakaliene cho rằng nếu châu Âu không huy động nổi 64.000 binh sĩ, thì năng lực quốc phòng của lục địa này “thực sự yếu”.

Dù vậy, sau Anh, Ba Lan, Italy, Tây Ban Nha, Phần Lan và Đức cũng đã bác bỏ khả năng triển khai quân đội đến Ukraina.

Trong khi đó, ngày 25.4, tờ The Telegraph đưa tin, Mỹ sẵn sàng hỗ trợ liên minh thông qua chia sẻ thông tin tình báo và hậu cần, dù không cam kết triển khai binh sĩ. Thủ tướng Anh Starmer hối thúc Washington có cam kết mạnh mẽ hơn, cảnh báo nếu thiếu Mỹ, sức răn đe của liên minh sẽ không hiệu quả.

Nguồn: Bnews; Thanh Niên; CafeF; Soha; Lao Động