DỊCH CÚM GIA CẦM LÂY LAN SỚM Ở CHÂU ÂU

Trong những ngày này, cúm gia cầm đang lây lan nhanh chóng ở châu Âu, với số lượng quốc gia ghi nhận ổ dịch sớm cao nhất trong gần một thập kỷ trở lại đây và làm dấy lên lo ngại về nguy cơ tái diễn các cuộc khủng hoảng trước đây khi có hàng chục triệu gia cầm bị buộc phải tiêu hủy và đẩy giá thực phẩm tăng cao.

Sự lây lan của chủng cúm gia cầm độc lực cao đang khiến chính phủ các nước châu Âu và ngành chăn nuôi gia cầm lo ngại do thiệt hại nặng nề đối với đàn vật nuôi, nguy cơ bị áp đặt hạn chế thương mại và rủi ro đại dịch mới.

Theo Cơ quan giám sát sức khỏe động vật của Pháp (ESA), căn bệnh chủ yếu lây lan qua các loài chim hoang dã di cư và đã gây ra 56 ổ dịch tại 10 quốc gia thuộc Liên minh châu Âu (EU) và Anh từ tháng 8 đến giữa tháng 10. Dịch lây lan mạnh nhất tại Ba Lan - nhà sản xuất gia cầm hàng đầu EU, cùng với Tây Ban Nha và Đức.

Đây là lần đầu tiên trong một thập kỷ qua virus này lây lan nhanh chóng đến 10 quốc gia châu Âu trong mùa dịch, mặc dù tổng số ổ dịch vẫn thấp hơn so với năm 2022 khi EU ghi nhận cuộc khủng hoảng cúm gia cầm tồi tệ nhất trong lịch sử. Vào thời điểm này cùng kỳ năm ngoái, châu Âu ghi nhận 31 ổ dịch tại 9 quốc gia.

Theo Tổ chức Thú y Thế giới (WOAH), trong tuần này, Bỉ và Slovakia đã ghi nhận các ca cúm gia cầm đầu tiên trong mùa, khiến Bỉ phải ra lệnh nhốt toàn bộ gia cầm trong nhà để phòng lây nhiễm. Trong khi đó, Bộ Nông nghiệp Pháp hôm 21/10 thông báo phát hiện thêm 2 ổ dịch và cũng đã ra lệnh nuôi nhốt gia cầm. Năm ngoái, Pháp ban hành lệnh này vào tháng 11 và năm trước đó là tháng 12.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nguy cơ cúm gia cầm lây sang người vẫn ở mức thấp, với hầu hết các ca nhiễm đều do tiếp xúc gần với động vật bị bệnh. Tuy nhiên, vẫn cần giám sát chặt chẽ các ca nhiễm này, vì ngày càng có nhiều nguy cơ virus lây lan sang các loài động vật có vú.

Hiện tại, Pháp đã bắt đầu chiến dịch tiêm phòng cúm gia cầm lần thứ 3 trong năm cho vịt nuôi lấy thịt, trở thành quốc gia xuất khẩu gia cầm lớn đầu tiên trên thế giới triển khai tiêm chủng toàn quốc.

NGÀNH Ô TÔ CHÂU ÂU LAO ĐAO VÌ THIẾU CHIP THÔNG THƯỜNG

Ngành ô tô châu Âu đối mặt nguy cơ thiếu chip do tranh cãi Nexperia, ảnh hưởng chuỗi cung ứng và sản xuất xe.

Nhiều cảnh báo về nguy cơ phải dừng sản xuất đã được ngành công nghiệp tô châu Âu đưa ra, trong bối cảnh những căng thẳng giữa Trung Quốc và Hà Lan liên quan đến nhà sản xuất chip Nexperia, đang làm gián đoạn chuỗi cung ứng của nhiều nhà sản xuất ô tô.

Tâm điểm của tranh cãi lần này là Nexperia - nhà cung cấp chip quan trọng cho ngành ô tô, dù ít được người tiêu dùng biết đến. Chính phủ Hà Lan mới đây đã giành quyền kiểm soát Nexperia với lý do lo ngại an ninh sở hữu trí tuệ liên quan đến công ty mẹ Trung Quốc Wingtech, vốn đã bị Mỹ liệt vào danh sách rủi ro an ninh quốc gia.

Phản ứng lại, Trung Quốc đã cấm chi nhánh Nexperia tại Trung Quốc và các nhà thầu phụ xuất khẩu "một số linh kiện hoàn thiện và bộ phận lắp ráp". Điều này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến chuỗi cung ứng chip cho các nhà sản xuất ô tô châu Âu.

Bà Beatrix Keim - Giám đốc Phát triển Kinh doanh và các Dự án Trung Quốc, Trung tâm Nghiên cứu Ô tô (CAR) cho biết: "Tất cả các con chip hiện nay được sản xuất tại Nexperia Trung Quốc đều được giao cho các nhà cung ứng cấp 1 trong ngành ô tô. Những con chip này không phải chip công nghệ cao, mà chỉ là các loại chip thông thường và gần như được cung cấp cho tất cả các nhà sản xuất ô tô châu Âu. Vì vậy, bất kỳ công ty nào mua chip của Nexperia đều sẽ bị ảnh hưởng".

Trước mắt, hoạt động sản xuất vẫn sẽ được duy trì, tuy nhiên, với các loại chip thông thường như của Nexperia, các hãng xe thường chỉ dự trữ đủ linh kiện để dùng trong một hoặc hai tháng. Một số doanh nghiệp đang cố gắng tìm kiếm nguồn cung thay thế nhưng đây là chuyện không hề đơn giản.

"Rất khó để chuyển sang nguồn cung ứng khác, bởi quy trình xét duyệt khi thay đổi linh kiện rất phức tạp, có thể kéo dài hàng tuần, hay thậm chí hàng tháng. Ngoài ra, họ cũng cần điều chỉnh năng lực sản xuất, chuẩn bị nguyên liệu đầu vào và chấp nhận mức giá mới khi nguồn cung trở nên khan hiếm. Dù đây là linh kiện có giá rẻ, khi nhu cầu tăng đột biến, nhà cung cấp có thể áp đặt mức giá cao hơn. Các hãng xe sẽ phải chạy đua về thời gian và giá cả, để giành quyền được cung cấp trước", bà Beatrix Keim - Giám đốc Phát triển Kinh doanh và các Dự án Trung Quốc, Trung tâm Nghiên cứu Ô tô (CAR) cho hay.

Theo công ty nghiên cứu TechInsights, Nexperia hiện chiếm khoảng 40% thị phần chip trong phân khúc bóng bán dẫn và diode dùng trong ô tô - một tỷ lệ đủ để gây ảnh hưởng lớn đến toàn ngành. Do vậy, nguy cơ gián đoạn sản xuất có thể lan ra ngoài châu Âu, đúng vào thời điểm các hãng xe đang dễ bị tổn thương, do ảnh hưởng của biến động thuế quan, hay sự thắt chặt nguồn cung đất hiếm.

GA TÀU THÚC ĐẨY DU LỊCH XANH TẠI CHÂU ÂU

Barcelona đã chứng minh rằng những công trình kiến trúc có thể đẹp, hiệu quả và trở thành điểm nhấn để khám phá, kể cả khi đó là một ga tàu. Và các vị trí trung tâm có thể trở thành lợi thế chiến lược trong trải nghiệm đô thị và du lịch bền vững…

Từ một ga tàu hơi tối, cũ kỹ, thiếu không gian xanh và không thân thiện với môi trường, nhà ga Sants đang bước vào một cuộc “tái sinh” ngoạn mục. Không chỉ là điểm trung chuyển, nơi đây đang trở thành một không gian sống, gặp gỡ và trải nghiệm văn hoá đô thị.

Tây Ban Nha đã dành hàng chục tỷ euro để nâng cấp cơ sở hạ tầng, mở ra những tuyến đường sắt mới có tốc độ cao và siêu rẻ trong thập kỷ tới. Trong đó, ga tàu Sants sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng với đường sắt nước này.

Dự án sau khi hoàn thành sẽ mang lại sự thuận tiện cho việc đi lại trong nước và đồng thời giúp du khách dễ dàng kết nối với Pháp, Ý thông qua đường bộ với chi phí tiết kiệm, giúp tăng đáng kể lượng khách.

Một nhà ga đẹp, thân thiện, có tổ chức không gian mở chính là lời chào đầu tiên và ấn tượng đầu tiên của một điểm đến. Ở châu Âu, mạng lưới đường sắt cao tốc xuyên quốc gia từ Eurostar, Thalys đến AVE giúp du khách đặt chân trực tiếp vào trung tâm.

Điều đó có nghĩa chỉ vài bước sau khi xuống tàu, họ đã ở Paris, Rome hay Vienna ngay trong lòng đô thị lịch sử, không cần qua những quãng đường di chuyển dài từ sân bay.

Từ Gare du Nord (Paris) đến St. Pancras International (London), từ Milano Centrale đến Barcelona Sants, một điều dễ nhận thấy: những ga tàu lớn nhất châu Âu đều nằm ở trung tâm đô thị. Không ẩn mình ngoài rìa mà hiện diện như một phần của đời sống thành phố. Và chính nhờ vị trí này, “trái tim của đô thị”, đã biến các ga tàu thành cửa ngõ du lịch, không chỉ để đi - đến mà để bắt đầu trải nghiệm.

Thực tế, nhà ga là điểm hạt nhân của giao thông đa phương tiện: tàu – metro – xe buýt – xe đạp công cộng – lối đi bộ. Sự thuận tiện này khuyến khích du khách di chuyển bằng phương tiện công cộng, giảm phát thải, giảm tắc nghẽn, đồng thời tạo nên một hình thức du lịch chậm (slow travel). Mô hình “Transit-Oriented Development (TOD)” này hiện đang được nhiều thành phố trên thế giới học hỏi.

Nằm ở cuối đại lộ Avinguda Roma, giữa hai quảng trường Plaça dels Països Catalans và Plaça Joan Peiró, Sants không còn chỉ là điểm đến mà là phần mở đầu của hành trình trải nghiệm. Với vị trí kết nối sân bay El Prat, mạng lưới AVE và tàu châu Âu, nhà ga này trở thành “cổng du lịch văn hoá”, nơi du khách đầu tiên cảm nhận kiến trúc, phong cách và nhịp sống của thành phố.

Bắt đầu từ khoảnh khắc du khách đặt chân xuống ga, họ đã được dẫn thẳng vào một khu vực mang tinh thần Barcelona: Parc de l’Espanya Industrial – hồ nước, cầu đi bộ, tượng nghệ thuật khổng lồ, nơi người dân nghỉ ngơi sau giờ làm.

Tiếp đó là Carrer de Numància Café Line – chuỗi quán cà phê nhỏ nơi du khách có thể thưởng thức cà phê Catalan và quan sát nhịp sống bản địa. CaixaForum & Montjuïc Hill - một điểm thăm quan nổi tiếng - cũng chỉ cách vài phút tàu điện, mở ra không gian văn hoá, nghệ thuật và những góc nhìn ngoạn mục xuống thành phố.

Nhà ga Sants được xây dựng vào những năm 1970 như một phần của dự án xây dựng tuyến đường sắt khu vực Đông - Tây thứ hai. Trong 50 năm qua, Estació de Sants đã vượt qua ga cuối França trước đó, từ những năm 1920, để trở thành nhà ga đường sắt chính của Barcelona.

Giờ đây nhà ga trung tâm Barcelona được nâng cấp toàn diện, biến nó thành một trong những trung tâm giao thông sang trọng nhất châu Âu. Bên trong, hệ thống giao thông được tái cấu trúc để Sants trở thành nút giao đa phương tiện thông minh, một điểm đến có đầy đủ tàu cao tốc AVE, metro, xe buýt, taxi, xe đạp công cộng, tất cả được liên kết bằng các tuyến đi bộ và bảng chỉ dẫn thân thiện.

Sants là ga đường sắt quan trọng thứ hai của Tây Ban Nha tính theo số lượng hành khách. Đầu mối giao thông này đón khoảng 30 triệu hành khách mỗi năm, gồm 18 triệu người sử dụng các tuyến R1, R2, R3 và R4 của mạng lưới tàu điện ngầm tại Barcelona.

Bộ trưởng Bộ Giao thông Tây Ban Nha, bà Raquel Sánchez cho biết chi phí dự án cải tạo ước tính là 410 triệu euro. Ga tàu Sants sẽ thân thiện với môi trường hơn sau khi được nâng cấp.

Không gian công cộng được xây dựng mới là 155.000 m2, gồm 68.000 m2 là khu vực dành cho người đi bộ và làn đường dành cho xe đạp. Kế hoạch nâng cấp nhà ga Barcelona Sants còn bao gồm xây dựng không gian xanh và các sáng kiến tiết kiệm năng lượng. Dự án hướng đến ba giá trị cốt lõi: xanh – kết nối – bền vững.

Trên mái nhà ga, một công viên công cộng được thiết kế như “mặt đất thứ hai”, nơi người dân có thể dạo bộ, đạp xe hay ngồi đọc sách dưới những tán cây. Không gian này giúp giảm hiệu ứng đảo nhiệt, thanh lọc không khí và mang lại vi khí hậu trong lành cho trung tâm thành phố.

Bên cạnh đó là hai lối vào mới, sảnh chờ và phòng chờ mới, một sảnh riêng dành cho tàu điện ngầm, và thêm nhiều không gian xanh công cộng.  Sẽ có 14.000 m2 tấm pin năng lượng mặt trời được sử dụng, trong khi nguồn năng lượng thừa dư từ các đường hầm được tận dụng để vận hành hệ thống thông gió tự nhiên.

Ngoài ra nhà ga được trang bị hệ thống chiếu sáng LED cảm biến, và cơ chế thu hồi nước mưa để tưới cây và làm mát. Từng chi tiết từ vật liệu đến cửa kính đều hướng tới giảm phát thải carbon và tăng độ bền sinh thái.

Khởi công từ năm 2023, giai đoạn đầu tiên của dự án sẽ được hoàn thành vào năm 2026. Khi đó, diện tích xanh được bổ sung sẽ lên đến hơn 35.000 m2, 100% sử dụng điện mặt trời và chiếu sáng thông minh. Ga tàu Sants hướng đến mục tiêu trở thành trung tâm giao thông bền vững hàng đầu châu Âu.

SỰ LỤI TÀN CỦA SLOVAKIA - ‘DETROIT CỦA CHÂU ÂU’: CÔNG SỨC GÂY DỰNG 30 NĂM NGUY CƠ ĐỔ BỂ VÌ THUẾ, 85.000 VIỆC LÀM CÓ THỂ BIẾN MẤT

Cơn gió toàn cầu mang tên “chuyển đổi xanh” và làn sóng bảo hộ thương mại từ Mỹ đang đe dọa làm lung lay cả đế chế công nghiệp mà Slovakia dày công xây dựng suốt ba thập kỷ.

Được ca ngợi là “Detroit của châu Âu”, Slovakia – quốc gia chỉ hơn 5 triệu dân nằm giữa trung tâm châu Âu – từng là biểu tượng cho kỳ tích công nghiệp: một nền kinh tế nhỏ bé nhưng sản xuất ô tô nhiều nhất thế giới tính theo đầu người. Từ Bratislava đến Žilina, những nhà máy của Volkswagen, Kia, Peugeot và Jaguar Land Rover hoạt động ngày đêm, biến Slovakia thành công xưởng xuất khẩu xe hơi cho cả lục địa.

Nhưng ánh hào quang ấy đang mờ dần. Cơn gió toàn cầu mang tên “chuyển đổi xanh” và làn sóng bảo hộ thương mại từ Mỹ đang đe dọa làm lung lay cả đế chế công nghiệp mà Slovakia dày công xây dựng suốt ba thập kỷ.

Theo CNBC , Slovakia giờ phải vật lộn để bảo vệ danh tiếng trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Donald Trump tái áp thuế nhập khẩu 25% với xe hơi châu Âu. Lệnh thuế này không chỉ nhắm tới các hãng Đức, Pháp hay Ý, mà còn đánh trúng các nhà máy tại Trung Âu – nơi phần lớn sản lượng được lắp ráp rồi xuất khẩu sang Mỹ dưới nhãn hiệu phương Tây. Slovakia, vốn phụ thuộc nặng nề vào xuất khẩu ô tô (chiếm tới gần một nửa tổng sản lượng công nghiệp), chịu ảnh hưởng trực tiếp và nặng nề nhất.

Tác động từ thuế quan chỉ là bề nổi. Cốt lõi vấn đề nằm ở chỗ Slovakia đã xây dựng thành công một nền công nghiệp quy mô lớn, nhưng chưa bao giờ thực sự kiểm soát chuỗi giá trị. Các tập đoàn nước ngoài chiếm lĩnh mọi khâu quan trọng – từ thiết kế, R&D đến marketing – còn phần việc ở Slovakia chủ yếu là lắp ráp và sản xuất linh kiện. Khi thế giới chuyển hướng sang xe điện, chuỗi cung ứng toàn cầu tái cấu trúc, và công nghệ trở thành yếu tố then chốt, mô hình “gia công công nghiệp” ấy bắt đầu bộc lộ điểm yếu.

Thực tế, xe điện cần ít linh kiện hơn xe xăng, và phần mềm, pin hay cảm biến mới là nơi tạo ra giá trị lớn nhất. Một nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Công nghiệp Slovakia cảnh báo rằng nếu không thích ứng kịp, gần 85.000 việc làm – tương đương 3% lực lượng lao động cả nước – có thể biến mất trong thập kỷ tới. Sự dịch chuyển này đang diễn ra thầm lặng: các nhà máy linh kiện cơ khí mất hợp đồng, doanh nghiệp phụ trợ giảm công suất, trong khi lĩnh vực sản xuất pin hay công nghệ lại chưa phát triển đủ nhanh để bù đắp.

Với tốc độ điện hóa chóng mặt, Slovakia đang đứng trước “khoảnh khắc Detroit” – thời điểm mà một trung tâm công nghiệp từng thịnh vượng đột ngột lạc nhịp trước bước ngoặt công nghệ. Thành phố Detroit ở Mỹ từng sụp đổ vì không kịp thích nghi với toàn cầu hóa và công nghệ mới; giờ, nơi đây có nguy cơ lặp lại bi kịch đó theo một cách châu Âu hơn – chậm rãi, âm thầm nhưng không kém phần nghiệt ngã.

Trong khi đó, cạnh tranh từ Trung Quốc lại đang khiến châu Âu thêm phần lo lắng. Các hãng xe điện Trung Quốc như BYD, Nio, SAIC đang đổ bộ vào thị trường EU với giá thành thấp và chuỗi cung ứng nội địa mạnh mẽ. Chính phủ Slovakia hiểu rõ áp lực này. Họ đã tung gói hỗ trợ hàng trăm triệu euro cho các dự án pin và xe điện, trong đó nổi bật là việc Liên minh châu Âu phê chuẩn khoản trợ cấp cho nhà máy xe điện Volvo tại phía đông Slovakia – một nỗ lực nhằm cứu lấy hàng nghìn việc làm.

Nhưng dù có Volvo, tương lai vẫn mong manh. Các chuyên gia của Reuters cảnh báo rằng nếu chỉ dựa vào trợ cấp mà không nâng cấp kỹ năng lao động và hạ tầng R&D, Slovakia sẽ mãi là “xưởng lắp ráp của người khác”.

Mọi thứ đang đẩy nhanh một xu thế vốn đã diễn ra: ngành ô tô châu Âu đang phải tái định vị, từ phụ thuộc vào Trung Âu giá rẻ sang sản xuất gần thị trường tiêu thụ. Sự dịch chuyển dây chuyền lắp ráp về Mỹ, Mexico hay Tây Âu có thể khiến Trung Âu – và đặc biệt là Slovakia – mất vị thế trung tâm. Các nhà kinh tế của Wall Street Journal gọi đó là “làn sóng hồi hương sản xuất” – khi toàn cầu hóa đảo chiều, chuỗi cung ứng rút ngắn, và những nền kinh tế dựa vào FDI như Slovakia sẽ là nạn nhân đầu tiên.

Trước tình hình đó, chính phủ Slovakia cố gắng xoay trục. Họ ký thỏa thuận với Hyundai Mobis của Hàn Quốc để xây dựng nhà máy linh kiện xe điện tại Nitra, đồng thời thúc đẩy đào tạo kỹ sư pin và tự động hóa. Tuy nhiên, đó là những bước đi cần thời gian và vốn lớn, trong khi thị trường thay đổi từng tháng. Một quan chức giấu tên nói với Le Monde : “Chúng tôi không thiếu nhà máy, chúng tôi thiếu công nghệ”. Câu nói ấy phản ánh chính xác “căn bệnh cấu trúc” của mô hình công nghiệp Slovakia – giàu năng suất, nhưng nghèo sáng tạo.

Nếu muốn duy trì vị thế, Slovakia không thể chỉ trông vào ưu đãi thuế hay chi phí lao động thấp. Nước này cần tạo ra hệ sinh thái công nghệ đủ sức giữ chân các tập đoàn khi họ chuyển sang sản xuất pin, phần mềm và xe điện thông minh. Điều đó có nghĩa là đầu tư mạnh vào giáo dục kỹ thuật, liên kết với các viện nghiên cứu, và khuyến khích doanh nghiệp nội tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng. Nhiều chuyên gia cho rằng Slovakia nên học mô hình của Thụy Điển – nơi ngành ô tô (Volvo, Scania) gắn liền với hệ sinh thái phần mềm, năng lượng và robot, thay vì chỉ dựa vào nhân công rẻ.

Thách thức lớn, nhưng không phải không có cơ hội. Vị trí địa lý trung tâm, hạ tầng công nghiệp sẵn có và mối liên kết chặt với Đức vẫn là lợi thế then chốt. Nếu Slovakia có thể chuyển mình từ “Detroit của châu Âu” thành “Thung lũng pin của châu Âu”, câu chuyện có thể đảo chiều.

Nguồn: Báo Tin Tức; VTV; VnEconomy; CafeF