Chiến lược an ninh kinh tế của EU nói lên điều gì?

(Ảnh minh họa).

Bản dự thảo chiến lược an ninh kinh tế của Ủy ban châu Âu (EC) mới công bố đã nêu bật sự cần thiết của việc các quốc gia thành viên EU phải giảm hạn chế xuất khẩu các công nghệ có tính nhạy cảm cao như trí tuệ nhân tạo, tin học lượng tử và chất bán dẫn, đồng thời giám sát chặt chẽ các khoản đầu tư trực tiếp ra nước ngoài (FDI) của các doanh nghiệp trong khối.

Đây đều là những lĩnh vực có khả năng nâng cao năng lực quân sự và tình báo của các chủ thể có khả năng sử dụng chúng để “đe dọa hòa bình và an ninh quốc tế”.

Ý tưởng “giảm thiểu rủi ro” được Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula Von der Layen trình bày lần đầu tiên trong một cuộc họp báo ngày 30/3/2023, ngay trước khi cùng Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đi thăm Bắc Kinh. Sau đó, bà Von der Layen còn tiếp tục đề cập đến điều này trong những phiên thảo luận tại Hội nghị thượng đỉnh G7 ở Hiroshima vào tháng 5/2023.

Sự biến đổi của bối cảnh địa chính trị và cuộc đua toàn cầu để tiếp cận và kiểm soát các nguồn lực kinh tế chiến lược khiến EU phải từ bỏ cách tiếp cận truyền thống, được xây dựng xung quanh sự cạnh tranh hoàn toàn tự do và dựa vào thị trường nội địa, để hướng tới một quan điểm thực tế hơn và có tính cấu trúc hơn, tập trung vào việc thực thi các công cụ kinh tế vừa mang tính phòng thủ hơn và vừa mang tính tấn công hơn để hỗ trợ cho lợi ích của các quốc gia thành viên và các doanh nghiệp của họ.

Dự án công bố phản ánh rõ tham vọng này, thể hiện quyết tâm rõ ràng hơn của châu Âu trong việc theo đuổi con đường tự chủ chiến lược nhiều hơn nữa, đặc biệt là sau sự gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu do đại dịch COVID-19 gây ra và cuộc khủng hoảng năng lượng, lạm phát do cuộc chiến Nga tiến hành ở Ukraine từ tháng 2/2022.

Ngoài ra, khi môi trường địa chính trị của châu Âu ngày càng trở nên bất ổn, chiến lược do EC đề xuất nhằm mục đích đưa ra một cách tiếp cận có tính hệ thống, có sự gắn bó và phối hợp chặt chẽ, tận dụng sức mạnh kinh tế tổng hợp của các thành viên EU, để theo đuổi tốt hơn các mục tiêu chiến lược của Brussels và đối mặt với những thách thức mới; để EU xứng đáng với tư cách là một liên minh và là một trong những nền kinh tế hàng đầu thế giới.

Tuy nhiên, nếu tham vọng của Brussels là đáng khen ngợi thì đi cùng với nó là rất nhiều thách thức. Một trong những trở ngại chính cho việc thực thi đề xuất chiến lược an ninh kinh tế này xuất phát từ thực tế của các quốc gia thành viên EU, khi bất kỳ nước nào cũng mong muốn duy trì khả năng và quyền áp đặt hoặc ít nhất là có thể kiểm soát đối với hoạt động xuất khẩu của họ.

Bằng chứng là quyết định cuối tháng 1/2023 của Chính phủ Hà Lan trong việc ngăn chặn xuất khẩu thiết bị sản xuất chất bán dẫn tiên tiến sang Trung Quốc; và việc Mỹ ký kết một thỏa thuận 3 bên với Hà Lan và Nhật Bản để buộc các công ty ASML và NIKON không được bán máy in thạch bản (lithography) cho các đối tác Trung Quốc.

Trên thực tế, một mặt, lệnh cấm xuất khẩu của Hà Lan cho thấy một sự lựa chọn của chính phủ một quốc gia thành viên có thể tác động đến chính sách thương mại và đối ngoại của toàn EU; những biện pháp hạn chế của Hà Lan đã “mở đường” cho việc phát sinh tranh chấp thương mại với đối tác mục tiêu, ở đây là Trung Quốc, với những tác động lên toàn EU. Mặt khác, quyết định của Hà Lan cho thấy EU thiếu một chiến lược kiểm soát xuất khẩu, cũng như thiếu sự đoàn kết, điều này có thể khiến các nước thành viên, trên cương vị từng quốc gia đơn lẻ, đặc biệt dễ bị tổn thương trước sự cưỡng ép của các nước khác, trong trường hợp này là Mỹ ép Hà Lan, buộc phải đưa ra các quyết định đơn phương tiềm ẩn nhiều bất lợi.

Hơn nữa, nếu kế hoạch của EC nhằm kiểm soát xuất khẩu và đầu tư ra nước ngoài được phê duyệt, nó sẽ điều chỉnh chặt chẽ hơn cách tiếp cận của EU trong vấn đề Trung Quốc so với cách tiếp cận của Mỹ, với việc đẩy nhanh xu hướng coi trọng yếu tố an ninh đối với nền kinh tế và công nghiệp châu Âu.

Theo các nhà phân tích, bản dự thảo lần này cũng bộc lộ một số hạn chế, chẳng hạn như nó không đưa ra các biện pháp cụ thể, đặc biệt trong lĩnh vực mà có thể xác định được hoặc đã xác định được những tác động quân sự rõ ràng. Khiếm khuyết này, một chỉ dấu cố hữu về điểm yếu của EU, phản ánh mong muốn của Brussels trong việc tránh làm mất lòng một cách quá công khai đối với Trung Quốc, nước vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của EU, và cả Nga, nước về lâu dài có thể lại trở thành một đối tác năng lượng chính.

Một cách tổng quát hơn, nếu đề xuất chiến lược an ninh kinh tế này đòi hỏi việc ký kết các hiệp định thương mại tự do với các nước có cùng chí hướng thì nó cũng cho thấy quyết tâm rõ ràng của EC trong việc đặt mối quan tâm về an ninh kinh tế vào trung tâm của các chính sách kinh tế và công nghiệp của EU. Trong bối cảnh này, chủ nghĩa bảo hộ và chủ nghĩa can thiệp ngày càng trở nên quan trọng và vai trò của nhà nước trong kiểm soát đầu tư và thúc đẩy quan hệ thương mại sẽ ngày càng tăng.

Ngược lại, nếu dự thảo này bị bác bỏ hoặc bị mềm hóa một cách đáng kể thì EU sẽ chỉ còn lại rất ít công cụ để tự bảo vệ mình trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ và địa chính trị toàn cầu ngày càng gia tăng. Các quốc gia thành viên vẫn có quyền đánh giá các mối đe dọa đối với an ninh quốc gia của họ và phê duyệt việc xuất khẩu cũng như các quyết định đầu tư ra nước ngoài đối với các doanh nghiệp.

Bất kỳ sự chuyển giao thẩm quyền nào từ một quốc gia thành viên sang EU, thông qua EC, có thể được hiểu là sự thay đổi bản chất của EU với tư cách là một tổ chức: Từ một tập thợp các quốc gia có chủ quyền kết hợp lại để tăng cường ảnh hưởng kinh tế và chính trị, thành một chính quyền tương đối tập quyền, có khả năng ban hành những quyết định chiến lược nhân danh cả tổ chức.

EU 'bí mật tài trợ' cho Moscow bằng cách mua LNG từ nước này

Khác với tuyên bố cứng rắn, Liên minh châu Âu vẫn âm thầm mua khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Nga.

Hiện tại, bất chấp chính sách năng lượng của mình , Liên minh châu Âu sẽ tiếp tục “bí mật tài trợ” cho Nga bằng cách mua khí đốt tự nhiên hóa lỏng từ nước này để hỗ trợ nền kinh tế chính mình.

Tờ báo Anh Telegraph đã đưa tin về thực tế trên, đồng thời đề cập tới một số chi tiết về những gì đang diễn ra, nhưng không hiểu vì sao lại "quên" làm rõ rằng London cũng đang làm điều tương tự thông qua trung gian.

Ấn phẩm đặc biệt lưu ý rằng vào năm 2023, các quốc gia EU, không hề nói về các giao dịch, bất chấp họ đã mua lượng LNG của Nga trị giá hàng tỷ euro.

Cần nhắc lại, các quan chức châu Âu đã nhiều lần hứa hẹn trong hơn 1 năm qua rằng họ sẽ từ bỏ LNG có nguồn gốc từ Nga. Mặc dù không nêu ngày cụ thể nhưng EU mua 50% khối lượng khí hỏa lỏng mà Liên bang Nga gửi để xuất khẩu.

Trên thực tế, mọi thứ đã không diễn ra như nhiều người mong đợi, bất chấp những lời lẽ khoa trương trước công chúng. Số lượng tàu chở LNG đi từ Liên bang Nga đến EU đã tăng lên, cũng như khối lượng nguyên liệu thô được cung cấp.

Kết quả là dù cho đã có lượng LNG khổng lồ mua từ Mỹ và một số quốc gia khác, Moskva vẫn kiếm được 6,1 tỷ euro nhờ cung cấp cho Liên minh châu Âu. Hơn nữa, Liên bang Nga tiếp tục kiếm được lợi nhuận nhờ sự "đồng tình" của EU.

Trong số các nước châu Âu, Tây Ban Nha và Pháp mua LNG nhiều nhất từ ​​Nga, họ đứng ở vị trí thứ hai và thứ ba trong danh sách mua sản phẩm này. Vị trí đầu tiên do Trung Quốc chiếm giữ, nhưng nước này không thuộc EU và khó có ai có thể vượt lên trước.

Các thành phố châu Âu tìm mọi cách siết Airbnb

(Ảnh minh họa).

Nhiều luật lệ mới đang hướng Airbnb từ bỏ dần mô hình cho thuê ngắn hạn, chuyển sang khai thác thị trường cho thuê trung hạn.

Tuần trước, Ủy ban châu Âu đã đề xuất các quy định mới siết lại dịch vụ Airbnb. Từ một mô hình kinh tế chia sẻ, dịch vụ Airbnb đã chuyển sang cạnh tranh trực tiếp với các khách sạn, làm thay đổi cơ bản vùng lõi của nhiều thành phố du lịch, xáo trộn đời sống của người dân bản địa, gây quá tải hạ tầng đô thị, góp phần làm giảm nguồn cung nhà cho thuê dài hạn.

Sau thời kỳ ban đầu kỳ vọng Airbnb giúp tăng lượng khách du lịch, các thành phố châu Âu đã tìm mọi cách siết lại.

Tờ Corriere della Sera của Italy có bài: "Airbnb đã lừa gạt cơ quan thuế Italia, truy thu số thuế khổng lồ 779 triệu Euro". Theo bài báo, cảnh sát kinh tế - tài chính thành phố Milan và Văn phòng Công tố Italy khẳng định Airbnb đã không thu mức thuế cố định 21% bắt buộc đối với tất cả các dịch vụ cho thuê ngắn hạn, trong suốt 5 năm, kể từ năm 2017. Tòa án Italy đã đưa ra cáo buộc hình sự trốn thuế và truy thu số tiền đó từ các tài khoản ở châu Âu của Airbnb.

Ngoài chuyện trốn thuế, Airbnb còn gây ra cho nhiều vấn đề cho các đô thị. Khách du lịch thuê chỗ ở vài ngày trong khu dân cư là nguồn cơn căng thẳng giữa hàng xóm với nhau, quá tải tiện ích công cộng trong khu phố, gây khan hiếm nguồn cung nhà cho thuê dài hạn.

Tờ Thế giới ra tại Đức tuần trước cho biết, 10 tiểu bang tại Đức đã ban hành Luật Chống lạm dụng không gian sống. Các thành phố Dortmund, Dusseldorf, Cologne giới hạn tổng số ngày được cho thuê theo kiểu Airbnb nhiều nhất 90 ngày/năm.

Một số thành phố khác giới hạn tối đa 10 tuần hoặc 8 tuần. Riêng Hamburg và Frankfurt còn không cho phép thuê ngắn hạn đối với căn nhà mà chủ nhà không sống cùng tại đó.

Những thành phố nổi tiếng tại châu Âu, hồi chưa có Airbnb đã quá tải du lịch, nay áp dụng các biện pháp mạnh tay. Theo tờ Le Figaro của Pháp, thành phố Florence tại Italy đã cấm cho thuê ngắn ngày theo kiểu Airbnb trong khu vực lõi. Một số thành phố khác đang nghiên cứu mô hình New York, cấm cho thuê căn hộ và phòng lẻ ít hơn 30 ngày.

Những biện pháp của nhiều thành phố châu Âu đang buộc Airbnb phải từ bỏ dần mô hình cho thuê vài ba ngày, 1 - 2 tuần, chuyển dần sang cho thuê trung hạn. Tờ Il Fatto Quotidiano của Italy trích lời ông Giám đốc điều hành rằng Airbnb đang chuẩn bị chuyển sang khai thác thị trường cho thuê từ 30 ngày cho đến một năm. Đó sẽ là một mô hình phù hợp với sinh viên, vốn chỉ có nhu cầu thuê chỗ ở trong 1hoặc 2 học kỳ, hoặc với nhân viên được cử đi công tác vài ba tháng. Khai thác ngách thị trường mới mẻ đó, Airbnb tránh được rắc rối về pháp lý, phân chia thị trường cũng rành mạch hơn, chuyển khách thuê vài ngày về cho các khách sạn như xưa.

Tại sao siêu thị Tây Ban Nha phải khóa các chai dầu ô-liu?

Tại Tây Ban Nha, nước sản xuất dầu ô-liu lớn nhất thế giới, các siêu thị đang phải khóa chặt các chai dầu ăn do giá dầu và tình trạng trộm cắp gia tăng.

Theo Reuters, một chai dầu ô-liu nguyên chất tinh khiết đang được bán với giá 14,5 Euro/l tại một số siêu thị, khiến dầu ô-liu được đưa vào danh mục những sản phẩm được các nhà bán lẻ gắn thẻ an ninh cùng với rượu, mỹ phẩm.

Ông Ruben Navarro, CEO của chuỗi siêu thị Tu Super - đang vận hành 30 cửa hàng ở vùng Andalucia, Tây Ban Nha nói: "Chúng tôi đang chứng kiến nạn trộm cắp tăng vọt. Dầu ô-liu đã trở thành sản phẩm lý tưởng để họ ăn trộm".

Giá dầu ô-liu tại Tây Ban Nha, hiện ở mức 8 Euro/l, đã tăng 150% trong hai năm qua do hạn hán thiêu đốt ở miền nam nước này ảnh hưởng tới thu hoạch ô-liu. Các băng nhóm tội phạm có tổ chức cũng ăn cắp mặt hàng này để bán lại, ông Navarro nói.

Kể từ tháng 9, chuỗi siêu thị Tu Super đã xích những chai dầu ô-liu lớn, loại 5l với nhau và khóa chúng vào kệ để chống trộm. Theo ông Navarro: "Đó là một biện pháp điên rồ và cực đoan nhưng hiệu quả". Tu Super không phải là siêu thị duy nhất siết chặt an ninh, một số siêu thị Carrefour và Auchan tại Madrid cũng gắn thẻ an ninh vào các chai dầu ô-liu 1l và sau khi khách hàng mua nó sẽ được nhân viên tháo ra.

STC, một công ty Tây Ban Nha cung cấp giải pháp chống trộm cho các nhà bán lẻ cho biết, họ nhận thấy đơn đặt hàng từ các siêu thị cho các thiết bị bảo vệ chai dầu ô liu trong mùa hè này đã tăng gấp 12 lần.

Cảnh sát Tây Ban Nha cũng đã phát hiện nhiều vụ trộm dầu ô liu từ các nhà máy và hồi tháng 10 đã bắt giữ hai người trong cuộc điều tra vụ trộm 56 tấn dầu ô-liu nguyên chất tinh khiết. Các gia đình ở Tây Ban Nha thường mua dầu ô liu với số lượng lớn để nấu ăn.

Trong khi nạn trộm dầu ô-liu và dầu đặc biệt gia tăng, các biện pháp của siêu thị cũng phản ánh tình trạng trộm cắp trong cửa hàng tăng. Tổ chức kinh doanh hàng đầu của Tây Ban Nha là CEOE cho biết, số vụ trộm lặp đi lặp lại nhắm vào các nhà bán lẻ đã tăng 30% vào năm 2022 và tăng thêm 12% trong năm 2023.

Ở Tây Ban Nha, hành vi trộm đồ có giá trị dưới 400 Euro sẽ không bị trừng phạt trừ khi tái phạm.

Chuyện thời mới của người cũ

(Ảnh minh họa).

Ở Anh và Luxembourg vừa rồi có chuyện xưa nay chưa từng thấy là thủ tướng đã từ chức hoặc mãn nhiệm trở thành thành viên chính phủ. Ở Anh, cựu Thủ tướng David Cameron được Thủ tướng Anh Rishi Sunak mời tham gia chính phủ làm bộ trưởng ngoại giao.

Ở Luxembourg, Thủ tướng Xavier Bettel được người kế nhiệm mời tham gia chính phủ mới và cũng làm bộ trưởng ngoại giao. Sự chuyển biến từ cương vị người đứng đầu nội các hoặc từng đứng đầu nội các thành chỉ còn một thành viên nội các thuần tuý trên danh nghĩa chẳng phải rất không bình thường hay sao? Việc này có khác biệt cơ bản với việc ông Donald Trump ở nước Mỹ không được tái đắc cử tổng thống hồi năm 2020 bây giờ đang nỗ lực để lại trở thành tổng thống Mỹ, hay ông Luis Inacio Lula da Silva ở Brazil lại đắc cử tổng thống Brazil sau nhiều năm đã từng có hai nhiệm kỳ tổng thống ở đất nước này.

Những người này đều từng có thời ở đỉnh cao quyền lực rồi hết quyền lực. Ông Lula da Silva không được luật pháp hiện hành cho phép ứng cử tổng thống lần thứ 3 liên tiếp. Ông Trump bị Tổng thống Mỹ đương nhiệm Joe Biden đánh bại trong cuộc bầu cử tổng thống ở nước Mỹ hồi năm 2020. Ông Bettel bị thất cử trong cuộc bầu cử quốc hội vừa rồi ở Luxembourg. Còn ông Cameron từ chức thủ tướng Anh sau 6 năm cầm quyền bởi đa số cử tri Anh đã đồng tình đưa nước Anh ra khỏi EU (Brexit) trong cuộc trưng cầu dân ý trên đảo quốc về việc này hồi năm 2016.

Dù là đã có được thời quyền lực mới hay đang nhằm tới đó hoặc tận dụng cơ hội để lại có nó thì cũng đều là kết quả tác động của hai nguyên nhân. Rất có thể những người đã từng có thời ở đỉnh cao quyền lực quốc gia này bị quyến rũ bởi men say quyền lực. Nhưng không hẳn nhất quyết đều như vậy. Nguyên nhân thứ hai là nhận thức của họ về trách nhiệm đối với đảng phái chính trị của họ, là họ thật sự tin rằng chỉ khi trở lại cầm quyền (như ông Lula da Silva hay ông Trump) hoặc tham gia cầm quyền trên cương vị khác (như ông Cameron hay ông Bettel) thì mới là cách tốt nhất để phục vụ quốc gia và phục vụ cho lợi ích của đảng phái chính trị của họ.

Những người như 4 vị này trên thế giới có được thời mới hay không về chính trị lại phụ thuộc trước hết vào thành công hay thất bại của chính những người kế nhiệm họ. Nếu những người kế nhiệm này thành công thì họ dường như không thể trở lại quyền lực được. Ông Biden cầm quyền thành công thì ông Trump không thể thắng cử trong cuộc bầu cử tổng thống tới ở nước Mỹ.

Ở Brazil, ông Jair Bolsonaro không thất bại trong nhiệm kỳ tổng thống vừa qua thì ông Lula da Silva cũng không thể có được nhiệm kỳ tổng thống thứ ba. Ông Sunak không vấp phải quá nhiều khó khăn trong cầm quyền hiện tại và không thật sự quan ngại về nguy cơ Đảng Bảo thủ Anh thất bại trong cuộc bầu cử quốc hội sắp tới ở nước Anh thì chắc chắn sẽ không phải cầu viện ông Cameron. Còn vị tân Thủ tướng Luxemburg nếu thắng cử vang dội trong cuộc bầu cử quốc hội vừa qua thì đã chẳng buộc phải liên minh cầm quyền với đảng của ông Bettel.

Trường hợp ông Cameron thú vị hơn cả. Người này vốn không ủng hộ Brexit mà giờ phải xử lý hệ lụy của Brexit. Người này từ chức Thủ tướng Anh năm 2016 và từ đó đến nay, nước Anh có tới 4 thủ tướng: Theresa May, Boris Johnson, Liz Truss và Rishi Sunak. Ông Cameron thuộc phe ôn hòa và trung tâm trong Đảng Bảo thủ Anh, lại có quan hệ rất tốt với Trung Quốc.

Thủ tướng Sunak cần ông Cameron trong chính phủ để làm hạt nhân cho việc đoàn kết thống nhất nội bộ đảng cầm quyền, định hướng đảng này về trung tâm, kiềm chế ảnh hướng của bộ phận cực đoan trong đảng cả về phía tả lẫn phía hữu cũng như kinh nghiệm và uy tín quốc tế của ông Cameron. Vị cựu thủ tướng này vì thế trở thành một con át chủ bài chính của ông Sunak trong nỗ lực duy trì vị thế cầm quyền ở Anh cho chính mình và cho Đảng Bảo thủ Anh.

Nguồn: CAND; Soha; VTV; Vietnamnet; Lao Động