NHẬP KHẨU HÀNG TỪ MỸ TĂNG MẠNH

Chỉ riêng trong tháng 4, nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ vào VN tăng vọt hơn 40% so cùng kỳ. Nhu cầu nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ của VN vẫn đang tăng mạnh.

Hàng nhập từ Mỹ tăng hơn 40% trong tháng 4

Số liệu thống kê Cục Hải quan vừa công bố cho thấy trong tháng 4, cả nước chi 1,57 tỉ USD nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ. Kết quả này tăng tới gần 40,2% so với cùng kỳ năm ngoái. Tính chung 4 tháng, tổng kim ngạch nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ đạt 5,66 tỉ USD, tăng 25,78% so với cùng kỳ năm 2024 (tương đương kim ngạch tăng 1,16 tỉ USD). Trong đó, nhóm hàng nhập khẩu lớn nhất của VN từ Mỹ là máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện với kim ngạch đạt 1,82 tỉ USD, tăng 58,26%.

Đặc biệt, Mỹ hiện là thị trường cung ứng mặt hàng đậu tương cho VN lớn nhất với hơn 414.000 tấn, trị giá hơn 186 triệu USD, tăng mạnh 47% về lượng và tăng 19% về trị giá so với cùng kỳ năm trước. Đáng chú ý, giá đậu nhập khẩu từ Mỹ cũng giảm mạnh so với cùng kỳ năm 2024, đạt 451 USD/tấn, tương ứng mức giảm 19%. Hiện thuế suất thuế nhập khẩu ưu đãi mặt hàng khô dầu đậu tương từ Mỹ vào nước ta đã được giảm từ 1 - 2% xuống 0%. Theo các chuyên gia nông nghiệp, đậu tương còn là nguyên liệu cho sản xuất dầu ăn, thực phẩm chức năng, và thậm chí là mỹ phẩm. Tuy nhiên, tại VN vẫn chủ yếu phục vụ ngành chăn nuôi và chế biến thực phẩm công nghiệp. Nếu các nhà sản xuất đẩy mạnh sử dụng nguyên liệu này để mở rộng sản xuất các mặt hàng thực phẩm chức năng, đồ chay… xuất khẩu, chắc chắn nhu cầu còn tăng nữa.

Các số liệu nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ về VN trong 4 tháng qua tăng mạnh cho thấy thiện chí tăng mua hàng Mỹ của VN được thay đổi rõ rệt. Điều này hoàn toàn đúng với khẳng định của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại buổi tiếp đoàn Quốc hội Mỹ ngày 7.5 vừa qua, VN sẵn sàng đàm phán thuế quan với Mỹ vì lợi ích của nhân dân và doanh nghiệp hai nước, hướng tới thương mại cân bằng, bền vững. Đây cũng là cơ hội để VN tái cơ cấu nền kinh tế, đa dạng hóa thị trường, sản phẩm và chuỗi cung ứng, tiếp tục xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất và hiệu quả.

VN có nhu cầu mua máy móc, thiết bị năng lượng, nông sản, máy bay…

Mới đây, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên, Trưởng đoàn đàm phán Chính phủ, đã chủ trì buổi làm việc với các tập đoàn, tổng công ty, doanh nghiệp lớn của VN như PVN, Petrolimex, PV Gas, EVN, TKV, Vinachem, Vietnam Airlines, Vietjet, THACO Industry, Viettel, VNPT… Trong những năm qua, các tập đoàn này đã nhập khẩu rất lớn các sản phẩm như máy bay, máy móc, trang thiết bị, tuabin cho nhà máy điện khí, hệ thống truyền tải điện, chip GPU, nguyên nhiên vật liệu… từ Mỹ, trị giá lên tới nhiều tỉ USD.

Qua thông tin về nhu cầu nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ của các tập đoàn lớn cung cấp, Bộ trưởng Bộ Công thương khẳng định VN hiện có nhu cầu mua sắm hàng hóa, trang thiết bị, dịch vụ từ Mỹ với số lượng lớn, giá trị cao và ổn định. Các nhóm hàng cụ thể như máy bay, tuabin cho nhà máy điện khí, hệ thống truyền tải điện, chip GPU… "Đây đều là những sản phẩm phía Mỹ có thế mạnh và VN có nhu cầu. Tuy nhiên, trao đổi thương mại giữa hai nước chưa thực sự tương xứng tiềm năng", Bộ trưởng nhận xét và cho rằng cả hai bên đều cần khẩn trương rà soát, kịp thời tháo gỡ các khó khăn vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trong việc mua bán các sản phẩm thiết yếu, bổ sung cho nhu cầu hàng hóa của nhau.

Theo ông Nguyễn Quốc Anh, Chủ tịch Hiệp hội Nhựa cao su TP.HCM, VN đang có nhu cầu đẩy mạnh sản xuất xuất khẩu các mặt hàng điện, điện tử… Đối tác yêu cầu về nguyên liệu chất lượng cao, thì việc chọn mua nguyên vật liệu từ Mỹ là tối ưu. Hiện do cước vận tải cao, nên nếu thuế nhập khẩu các mặt hàng này về 0% thì chắc chắn nhập khẩu nhóm hàng này sẽ tăng. Việc này vừa đáp ứng yêu cầu của đối tác, vừa góp phần cân bằng thương mại giữa VN và Mỹ.

Ở lĩnh vực nông nghiệp, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả VN, cho biết một số mặt hàng nông sản, trái cây, thịt từ Mỹ vào VN tăng mạnh trong tháng 4, giúp kim ngạch nhập khẩu nhóm hàng nông lâm thủy sản từ Mỹ trong 4 tháng qua tăng mạnh. Đây là thông tin đáng chú ý và cần được đẩy mạnh bằng chính sách cụ thể hơn. Chẳng hạn, nhu cầu tiêu thụ một số mặt hàng trái cây sang Mỹ rất cao như: táo, cherry, nho… trong khi thuế nhập khẩu cao nhất lên đến 20%. Nếu nhóm hàng này được giảm thuế nhập về 0%, chắc chắn nhập khẩu nông sản trái cây từ Mỹ đạt hơn 1 tỉ USD trong nay mai.

"Hiện tại, VN nhập khẩu lượng lớn đậu tương (đậu nành), bắp, trái cây, thịt heo, thịt gà đông lạnh từ Mỹ. Nhu cầu tiêu thụ của người dân là có thật và VN là thị trường tiềm năng cho trái cây Mỹ, kỳ vọng các nhà làm chính sách cân nhắc yếu tố này. Thứ 2, với nhóm hàng đậu nành, tiêu thụ nhóm hàng này tiếp tục tăng và sản xuất trong nước chỉ đáp ứng được chưa đầy 15% lượng tiêu thụ. Nhiều nhà sản xuất cũng đã tìm vùng nguyên liệu để trồng nhưng không đủ nên đa số phụ thuộc nhập từ Mỹ. Đậu tương đâu chỉ để làm thức ăn chăn nuôi mà làm thực phẩm chay, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng rất tốt. Việc nhập khẩu đậu tương không chỉ là giải pháp tình thế, mà còn là một phần trong chiến lược đảm bảo an ninh thực phẩm và ổn định giá đầu vào ngành chăn nuôi. Dự báo, nhóm hàng nông sản, trái cây nhập từ Mỹ về sẽ tăng đột phá nếu được hỗ trợ giảm thuế nhập khẩu", ông Đặng Phúc Nguyên nói.

Với việc gia tăng kim ngạch nhập khẩu từ Mỹ về VN trong 4 tháng đầu năm, chuyên gia kinh tế, PGS-TS Nguyễn Thường Lạng, giảng viên cao cấp Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế, Trường ĐH Kinh tế quốc dân, nhận xét đây là "tín hiệu tích cực, thiện chí, tạo niềm tin" từ VN trước các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ. Ông Lạng cũng tỏ ra tự tin trong việc cân bằng thương mại giữa 2 bên bởi các mặt hàng có giá trị lớn như máy móc, máy bay, chip, hệ thống truyền tải điện, nguyên vật liệu sản xuất, nông sản... của Mỹ thì VN đều có nhu cầu mua sắm hằng năm rất lớn. Các hãng hàng không VN hầu như năm nào cũng có ký kết mua máy bay từ Mỹ.

Mới đây, nhiều thỏa thuận hợp tác kinh tế thương mại giữa doanh nghiệp 2 nước cũng được ký kết, các hợp đồng mua sắm máy bay, dịch vụ hàng không, khai thác dầu khí, nhập khẩu sản phẩm lọc hóa dầu lên đến 50 tỉ USD. Ước tính, tổng giá trị các thỏa thuận kinh tế, thương mại được ký kết giữa doanh nghiệp 2 nước Mỹ - VN trong năm nay lên hơn 90 tỉ USD". Đó là những con số "biết nói" trong đàm phán sắp tới về thuế đối ứng giữa VN và Mỹ.

SẦU RIÊNG VIỆT MẤT ‘NGÔI VƯƠNG’?

Dù được kỳ vọng là ngành hàng tỷ đô của nông sản Việt Nam, xuất khẩu sầu riêng từ đầu năm đến nay chỉ đạt 20% kế hoạch. Tình hình này không chỉ ảnh hưởng đến chỉ tiêu chung của ngành mà còn kéo theo giá trị thị trường sầu riêng trong nước giảm mạnh.

Xuất khẩu lao dốc

Sầu riêng không còn là loại trái cây xa lạ với người tiêu dùng trong và ngoài nước. Với mùi vị đặc trưng cùng giá trị dinh dưỡng cao, loại trái cây này của Việt Nam đang chiếm lĩnh nhiều thị trường quốc tế.

Năm 2024, xuất khẩu sầu riêng đạt kỷ lục 3,3 tỷ USD, đưa loại quả này trở thành mặt hàng trái cây có giá trị xuất khẩu cao nhất của Việt Nam. Trung Quốc - thị trường tiêu thụ chính - không chỉ duy trì nhu cầu với sầu riêng tươi mà còn bắt đầu mở cửa thêm cho sản phẩm đông lạnh, mở ra kỳ vọng tăng trưởng mạnh mẽ.

Tuy nhiên, 4 tháng đầu năm, xuất khẩu sầu riêng chứng kiến sự lao dốc bất ngờ khi tổng kim ngạch chỉ đạt khoảng 120-130 triệu USD, tương đương 35.000 tấn - chỉ đạt 20% so với kế hoạch đề ra. Đây là mức sụt giảm nghiêm trọng nhất trong vòng 3 năm trở lại đây và tác động dây chuyền không chỉ dừng lại ở khâu xuất khẩu mà còn kéo tụt giá trị toàn ngành.

Đầu tháng 5, khi sầu riêng vào mùa thu hoạch, giá bán sầu riêng trong nước giảm sốc, có nơi chỉ còn 30.000 đồng/kg - mức thấp nhất trong vòng 10 năm. Tình trạng sầu riêng chín rụng mà không có thương lái đến mua khiến nông dân buộc phải mang ra bày bán dọc các tuyến quốc lộ đã xuất hiện tại nhiều tỉnh miền Tây.

Nguyên nhân sâu xa không chỉ đến từ sự chậm trễ trong việc đáp ứng yêu cầu kỹ thuật của thị trường Trung Quốc như thiếu mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói chuẩn hóa hay hệ thống kiểm nghiệm chất lượng. Hơn thế, Việt Nam còn đang bị đặt trong cuộc cạnh tranh khốc liệt với các quốc gia láng giềng.

Thái Lan vốn là quốc gia xuất khẩu sầu riêng nhiều nhất sang Trung Quốc cũng đang vào chính vụ thu hoạch. Malaysia đã xây dựng hệ thống sản xuất hướng đến phân khúc thị trường cao cấp tại Trung Quốc với những trái sầu riêng chín tự nhiên được vận chuyển bằng đường hàng không đến tay người tiêu dùng của xứ tỷ dân chỉ trong 48 tiếng.

Lào đang quy hoạch vùng trồng chiến lược để hướng tới mục tiêu trở thành nhà cung cấp sầu riêng quan trọng cho thị trường Trung Quốc. Indonesia - nước có sản lượng sầu riêng hàng đầu thế giới - cũng đang bước vào giai đoạn hoàn tất hồ sơ pháp lý để chính thức “chào sân” thị trường Trung Quốc.

Trước áp lực đó, điểm yếu về hệ thống pháp lý, quy trình kiểm dịch và chất lượng sản phẩm của Việt Nam càng trở nên lộ rõ. Khi bạn hàng đặt ra yêu cầu khắt khe thì việc thiếu sự chuẩn bị kỹ càng chính là “nút thắt” lớn nhất khiến dòng chảy xuất khẩu bị chặn lại. Nếu không có những bước đi quyết liệt và đồng bộ, sầu riêng Việt Nam rất dễ mất đi vị thế tại thị trường lớn nhất châu Á.

Hành động thế nào?

Trước những thách thức bủa vây, ông Đỗ Đức Duy - Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường - chỉ đạo triển khai một loạt giải pháp khẩn cấp và lâu dài nhằm cứu vãn thị trường sầu riêng.

Trong ngắn hạn, việc phối hợp chặt chẽ với Cục Hải quan Trung Quốc được đặt lên hàng đầu để tháo gỡ các vướng mắc kỹ thuật, vốn là rào cản lớn nhất khiến sản phẩm không thể thông quan. Song song, tiến độ cấp mã số vùng trồng, phê duyệt cơ sở đóng gói và xây dựng phòng thí nghiệm đạt chuẩn quốc tế sẽ được đẩy mạnh để đáp ứng yêu cầu phía bạn hàng.

Về dài hạn, Bộ xác định cần xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng và chuẩn hóa toàn bộ chuỗi giá trị từ sản xuất, chế biến đến xuất khẩu. Hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật sẽ được hoàn thiện, làm cơ sở để nâng cao chất lượng, giảm phụ thuộc vào thị trường tươi, từng bước phát triển các dòng sản phẩm chế biến sâu như sầu riêng đông lạnh. Đây được xem là chiến lược “vượt bão” bền vững giúp gia tăng giá trị và mở rộng thị trường trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Đáng chú ý, Bộ trưởng cũng đề nghị khẩn trương ban hành thông tư hướng dẫn quy trình cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói - hai yếu tố tiên quyết để sầu riêng Việt Nam có thể đi đường chính ngạch. Cùng với đó, các cơ quan chuyên môn cần thiết lập chương trình kiểm soát chất lượng và an toàn thực phẩm bài bản, phù hợp với thông lệ quốc tế. Việc tổ chức hội nghị chuyên đề giữa các doanh nghiệp, địa phương và cơ quan quản lý cũng được đề xuất như một nền tảng xây dựng sự đồng thuận và định hướng hành động chung.

Không dừng lại ở trong nước, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đang tích cực chuẩn bị cho chuyến công tác sang Trung Quốc nhằm bàn thảo chương trình hợp tác toàn diện trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường - trong đó, sầu riêng được xem là một trong những trọng điểm cần đạt được tiếng nói chung.

Tình hình hiện nay là lời nhắc nhở rõ ràng rằng, không thể trông chờ vào sự tăng trưởng "nóng" mà cần một nền tảng phát triển có chiều sâu, hệ thống pháp lý vững chắc và sự đồng hành sát sao giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nông dân. Đó là cách duy nhất để giữ vững vị thế sầu riêng Việt Nam trên bản đồ nông sản toàn cầu.

NỘI TẠNG HEO, GÀ, TRỨNG NON... BÁN TRÀN LAN TRÊN MẠNG VỚI GIÁ RẺ BẤT NGỜ

Nhiều hội nhóm chuyên kinh doanh thực phẩm đông lạnh như heo, bò, gà, hải sản, cá viên... hàng ngày liên tục rao bán với giá khá rẻ.

Thời gian gần đây, món lòng xe điếu bất ngờ trở thành tâm điểm bàn tán trên mạng xã hội. Nhiều người thắc mắc vì sao nguyên liệu này hiếm khi xuất hiện tại các chợ truyền thống, trong khi lại được các nhà hàng, quán nhậu phục vụ với số lượng lớn, thậm chí có mức giá khá cao.

Rất nhiều người đã đặt nghi vấn rằng sản phẩm này có thể không phải hàng tươi trong nước mà là thực phẩm đông lạnh nhập khẩu, được sơ chế và cấp đông từ trước. Thậm chí, có đầu bếp nổi tiếng còn treo thưởng 1 tỉ đồng cho ai bán lòng se điếu chứng minh được lòng tươi và thật từ lò mổ. Từ câu chuyện mập mờ về xuất xứ, nguồn gốc của lòng xe điếu, nhiều người còn bày tỏ lo ngại về đủ loại phụ phẩm heo, bò, gà… trên thị trường, đặc biệt là trên các chợ mạng nhưng người mua lại không có cách nào để truy xuất nguồn gốc.

Ghi nhận từ Báo Người Lao Động cho thấy trên mạng xã hội hiện tồn tại rất nhiều hội nhóm chuyên buôn bán thực phẩm đông lạnh, thu hút hàng trăm ngàn thành viên tham gia, với hoạt động mua bán diễn ra sôi động mỗi ngày, như "Tổng kho thực phẩm đông lạnh" (149.900 thành viên), "Chợ đầu mối hàng đông lạnh" (170.000 thành viên), "Thịt heo đông lạnh" (110.000 thành viên) hay "Hàng đông lạnh" (90.000 thành viên) hoạt động rất nhộn nhịp.

Trong một nhóm có hơn 150.000 thành viên, một người bán hàng tên Trần Thị Thủy cho biết giá nầm heo đã hạ nhiệt đáng kể. Mức giá hiện tại chỉ còn 117.000 đồng/kg với đơn hàng từ 50 kg, và có thể giảm xuống 114.000 đồng/kg nếu khách mua từ 100 kg trở lên.

Ngoài nầm heo, các loại nội tạng heo khác cũng được rao bán phổ biến trên chợ mạng với mức giá cạnh tranh. Dồi trường (có cuống) có giá 102.000 đồng/kg cho đơn hàng 50 kg, tràng heo 129.000 đồng/kg, dạ dày 107.000 đồng/kg, nõn đuôi heo 89.000 đồng/kg, tùy theo số lượng mua.

Theo bà Thủy, hàng hóa được nhập từ nhiều nguồn khác nhau, cả trong nước và nước ngoài. Giá thành càng rẻ nếu mua số lượng lớn.

Tại nhóm "Nguồn sỉ hàng Đông lạnh, thực phẩm nhà hàng giá xưởng", bà Nguyễn Minh, một nhà phân phối tại TP HCM, cho biết các mặt hàng đông lạnh đang có giá bán rất cạnh tranh do nhập số lượng lớn. Ví dụ, chân gà rút xương có giá từ 90.000 đồng/kg nếu mua từ 5 kg, giảm còn 84.000 đồng/kg với đơn 50 kg và chỉ còn 82.000 đồng/kg nếu mua từ 100 kg.

Gà ta ủ muối nguyên con dao động từ 102.000 đến 94.000 đồng tùy số lượng. Cánh gà khúc giữa từ 86.000 đồng/kg giảm còn 78.000 đồng/kg, trong khi trứng gà non đóng bịch có giá từ 70.000 đến 62.000 đồng/kg.

Một số sản phẩm khác cũng được chào bán với mức giá "mềm" như sườn que từ 32.000 đến 30.000 đồng/kg, ba rọi từ 120.000 đến 118.000 đồng/kg. Ngoài ra, các mặt hàng thả lẩu như cá viên, bò viên, mực, tôm, ốc cũng được bán kèm, đầy đủ hóa đơn chứng từ. Tuy nhiên, khách chỉ được miễn phí giao hàng nếu đơn từ 70-80 kg trở lên.

Một đại diện công ty xuất nhập khẩu tại TP HCM cho biết các loại thực phẩm đông lạnh, đặc biệt là nội tạng như lòng, nầm, chân gà... thường được nhập khẩu với giá rất rẻ. Nguyên nhân là do tại các thị trường nước ngoài, người dân không chuộng tiêu dùng các sản phẩm này nên nhà cung cấp muốn đẩy nhanh hàng tồn bằng cách bán rẻ cho các thị trường khác.

Về chất lượng thực phẩm đông lạnh, người này cho biết không thể chỉ dựa vào cảm quan mà cần có sự kiểm tra từ cơ quan chức năng.

Cũng theo người này, nếu muôn bảo đảm an toàn thực phẩm với các sản phẩm, cơ quan chức năng cần siết chặt kiểm soát từ khâu nhập khẩu, yêu cầu doanh nghiệp công khai rõ nguồn gốc, hạn sử dụng, điều kiện bảo quản và áp dụng tem điện tử truy xuất.

Bên cạnh đó, việc kiểm tra đột xuất tại kho lạnh, chợ đầu mối và các điểm bán lẻ cũng cần được tăng cường để ngăn chặn thực phẩm không rõ nguồn gốc, chất lượng kém tuồn ra thị trường.

LÒNG SE ĐIẾU - CÚ LỪA ẨM THỰC CỦA THỜI ĐẠI

Một món ăn tưởng chừng tinh túy đã khiến chúng ta giật mình trước thói quen tin vào điều được tô vẽ là đắt đỏ, hiếm có.

Có lẽ những ngày qua là khoảng thời gian “vụn vỡ” của Hội những người thích ăn lòng ở Việt Nam (hội này tôi đoán có lẽ là hàng triệu người, có cả tôi), khi nhận ra món lòng se điếu yêu thích lâu nay, không gì hơn ngoài một cú lừa. Bức tường thành niềm tin với các món ăn từ nội tạng vốn dĩ đã mong manh, nay đã chính thức sụp đổ khi từ đầu bếp cho đến chuyên gia chăn nuôi và cả đại diện lò mổ đều quả quyết: Lòng se điếu các bạn ăn đó giờ toàn là hàng… fake.

Là một người đam mê lòng, cũng đã từng đòi những người bạn của mình đưa đi ăn bằng được đĩa lòng se điếu có giá gần cả triệu - đây là điều tôi không muốn tin. Nhưng ngay cả khi không muốn, tôi cũng không có một lý lẽ hay cơ sở nào để phản biện. Tôi nhận ra là dù thích ăn lòng và đã ăn rất nhiều lòng se điếu trong đời (hoặc tôi tưởng đó là lòng se điếu), nhưng tôi không biết lòng se điếu là cái gì ngoài việc lờ mờ hiểu rằng nó rất hiếm, cũng chưa từng đặt câu hỏi là tại sao nó hiếm mà hàng nào cũng… bán. Tình yêu dành cho món lòng cộng với niềm tin tập thể vào sự trong sáng của món ăn đã khiến không chỉ tôi, mà còn rất nhiều người Việt khác đã quên đi cái logic thực tế là không phải con lợn nào cũng có lòng se điếu để cung cấp đủ cho số nhà hàng lòng trải dài khắp Việt Nam. Cho đến khi có người lên tiếng…

Đằng sau sự dối trá của những miếng lòng se điếu “nhân tạo” nhan nhản, đó là một hệ thống niềm tin thị trường, văn hóa tiêu dùng và một cú lừa ẩm thực tinh vi mà cả xã hội tình nguyện tham gia.

Lòng se điếu - “của hiếm” hay cú lừa của thời đại?

Người Việt có một sự kiêu hãnh nhất định khi nói về sự tài tình trong việc tận dụng mọi nguyên liệu để biến thành món ngon, thậm chí nâng tầm chúng thành đặc sản. Ở đâu chỉ chọn những miếng thịt ngon nhất để thưởng thức thì người Việt không bỏ sót một bộ phận nào của động vật: Tiết canh, lòng, dạ dày, tim, gan, phèo, phổi, thậm chí là cả miếng… phao câu. Đây là minh chứng văn hóa của tính cách người Việt: Tiết kiệm, khéo léo và rất nhiều sự tinh tế. Ông cha nào nghĩ ra được cách đánh tiết canh cho máu đông lại, rồi ăn cùng gan, mề, rau húng và lạc… lại không phải là đỉnh cao của sự sáng tạo tinh tế đó sao?

Với thói quen tận dụng ấy, lòng se điếu được truyền miệng như một thứ “của hiếm” từ con lợn. Theo dân gian, lòng se điếu chỉ có ở những con heo cái sống lâu năm, vốn gầy và yếu, thế nên mỗi con chỉ có một đoạn nhỏ. Theo một lý giải kiểu truyền miệng khác thì lòng se điếu thực chất là đoạn lòng của những con heo có đột biến, hoặc gặp vấn đề sức khỏe. Đó là chưa kể xác suất có lòng se điếu ở lợn cũng rất… hên xui, không phải con nào cũng có. Lòng se điếu trở thành một món ăn đặc biệt, được thổi lên thành hàng “tinh hoa” trong lĩnh vực “lòng lợn”, tương tự như lõi rùa là đẳng cấp cao nhất của phở tái bắp. Và rồi, khi nhu cầu của người ăn tăng lên, lòng se điếu từ một món lẽ ra là phải hiếm, thì lại trở thành cực kỳ phổ biến. Từ chỗ chỉ xuất hiện dăm ba lần một năm trong bữa cỗ đặc biệt, nay lại có thể gọi bất cứ lúc nào trên bàn rượu.

Không ai cảm thấy vô lý, chỉ thấy… may - vì được ăn một miếng ngon hiếm gặp mà không phải thấp thỏm chờ đợi.

Sự vô lý trước cảnh tràn lan lòng se điếu vẫn cứ thế tồn tại, công khai và hiển nhiên trước mắt người tiêu dùng, cho đến khi hàng loạt tài khoản mạng xã hội đứng lên đặt câu hỏi: Hiếm như thế, tại sao có thể bán nhan nhản khắp hàng cơm quán nhậu? Có người còn quả quyết: Làm nhà hàng suốt 10 năm, mổ không biết bao nhiêu con lợn - mà mới gặp bộ lòng se điếu 2 lần. Thậm chí không ít người thẳng thắn chia sẻ: Nhà tôi làm lò mổ, cả nghìn con lợn mới có vài con có se điếu. Thế thì đó giờ lòng se điếu từ đâu mà ra? Nếu không phải từ con lợn, thì phải chăng từ chính những phản ứng hóa học giữa các hóa chất, phụ gia tạo độ giòn, làm se mặt thực phẩm, tẩy trắng như oxy già, phèn chua, formol? Chắc có lẽ chỉ đội quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm mới trả lời được câu hỏi này. Chỉ biết là, sau khi cơ quan chức năng vào cuộc kiểm tra, một chủ tiệm lòng nổi tiếng trên TikTok vừa khoe clip bộ lòng se điếu dài 40m đã phải lên xin lỗi cư dân mạng vì trót… làm tròn dù bộ lòng chỉ dài hơn 27m.

Đằng sau cú lừa lòng se điếu - Một bài học về văn hóa tiêu dùng

Cứ thế, trong suốt nhiều năm, lòng “giả” se điếu vẫn ung dung tồn tại nhan nhản nhờ niềm tin vô hình giữa người cung cấp và người tiêu thụ. Chỉ cần một câu khẳng định của người bán “chuẩn se điếu” là người mua sẵn sàng gật đầu lia lịa, và thế là xong. Không giấy tờ kiểm định, không đặt câu hỏi: “Hiếm mà sao lắm thế hả anh/chị?”. Nó không khác gì câu chuyện nhưng món như trứng non, chân và cánh gà tẩy trắng từng nhan nhản suốt một thời gian dài. Ai cũng cảm nhận được một sự mơ hồ, mập mờ và không an tâm khi nhắc đến những món ăn này, nhưng rồi vẫn sẵn sàng gạt đi vì ngon, vì… ăn quen rồi có thấy gì đâu. Nhiều người cảm thấy nghi nghi khi ăn những món này ở lề đường với mức giá rẻ giật mình, cảm nhận được hương vị thiếu tự nhiên của thực phẩm nhưng vẫn quyết tâm nhắm mắt ăn. Câu cửa miệng “Ăn bẩn sống lâu” hay “đã chết ai đâu” trở thành một kiểu biện minh. Một sự thỏa hiệp đầy hài hước và lạc quan đi cùng với nguy cơ nhìn thấy được về sức khỏe.

Cho đến khi những bức màn lần lượt được vén lên, người tiêu dùng mới hốt hoảng nhận ra… “Hóa ra những gì mình ngờ ngợ đều là đúng”. Là một tín đồ của món lòng, tôi cũng phải thừa nhận rằng mỗi lần ăn lòng là một lần tôi nhắm mắt làm ngơ trước sự phản đối của lý trí. Tôi lờ mờ đoán rằng đĩa lòng ngon lành trước mặt mình rất có thể đã trải qua nhiều bước ngâm, rửa với hóa chất để giữ được độ tươi giòn, nhưng vì không chứng kiến tận mắt cũng như không biết chính xác quy trình làm việc đó, tôi vẫn nhắm mắt cho qua để ăn cho đỡ thèm. Đáng sợ nhất lúc này không phải là món lòng “giả” se điếu hay chân gà được tẩy trắng, mà chính là tâm lý chấp nhận biết là có “hóa chất nhưng ngon”. Niềm tin trở nên dễ dãi, còn nỗi lo trở thành sự thỏa hiệp để đổi lấy niềm vui.

Sự sụp đổ niềm tin với món lòng se điếu không khiến ai mất nhà cửa, nhưng nó góp phần nuôi lớn văn hóa tiêu dùng dễ dãi và sẵn sàng chấp nhận rủi ro dù biết trước. Một miếng lòng “giả” se điếu không khiến bạn bị ngộ độc ngay lập tức, nhưng nó dần tích lũy thành sự hời hợt của người mua và sự vô tâm của người bán. Đây không chỉ còn là câu chuyện của lòng se điếu, đây còn là câu chuyện về cafe trộn bột bắp, vi cá giả, chân gà hóa chất, hay muôn vàn những loại xiên bẩn đủ màu sắc được tẩm ướp và chiên ngập dầu. Những thứ mà chúng ta dù biết nó không tốt nhưng vẫn tặc lưỡi cho qua vì rẻ, vì ngon, vì tiện. Lâu dần, chính chúng ta tạo nên một môi trường và hệ thống chấp nhận sự tồn tại của thực phẩm không an toàn, chấp nhận sự xuất hiện của hóa chất, chấp nhận sự mập mờ của nguồn gốc những thứ ta bỏ vào miệng. Đó mới là cái giá đắt nhất mà người tiêu dùng phải trả.

Khi “bức xúc không làm ta vô can”

Còn lại gì sau sự sụp đổ niềm tin của người tiêu dùng với món lòng se điếu? Cơ quan chức năng sẽ ráo riết vào cuộc để giải đáp câu hỏi về sự minh bạch và an toàn của loại thực phẩm này. Hàng loạt những tiệm lòng, cơ sở giết mổ có dấu hiệu mập mờ sẽ phải chịu phạt. Người tiêu dùng, dĩ nhiên, học được một bài học nhớ đời về an toàn thực phẩm, và giờ đây hẳn sẽ cảnh giác gấp nhiều lần trước cám dỗ của các món ăn lề đường.

Nhưng tôi không nghĩ người dùng vô can trong sự sụp đổ của lòng se điếu. Rõ ràng, chúng ta đã sống với sự ngờ vực trước các món nội tạng từ rất lâu về trước. Chỉ có điều, không ai đủ kiên quyết để đứng lên đặt một câu hỏi đanh thép về sự an toàn của những món ăn này. Lòng se điếu rõ ràng là một cú lừa ẩm thực, nhưng chúng ta - với cương vị là khách hàng - cũng đã vui vẻ tự đồng ý tham gia vào cú lừa ấy. Chúng ta đã thỏa hiệp, tự nguyện và hài lòng.

Rõ ràng, đâu đó vẫn còn những hàng lòng chân chính – nơi lòng se điếu là thật, xoắn tay đúng điệu và thơm phức mùi mỡ hành. Dù số lượng chẳng còn tràn lan như trước, và rất có thể giá của lòng se điếu “chuẩn” sẽ sớm vọt lên như biểu đồ giá vàng. Nhưng có lẽ là nên thế. Cú lừa lòng se điếu lần này không chỉ khiến dân tình vỡ lẽ về niềm đam mê mãnh liệt với món lòng, mà còn tạo nên một cuộc “nội chiến” đầy hào hứng – từ bàn phím đến bàn nhậu, từ TikTok đến lò mổ, từ mạng xã hội đến cả cơ quan thanh tra vệ sinh thực phẩm.

Rất nhiều người trong chúng ta (bao gồm cả tôi) cuối cùng cũng đã biết lòng se điếu là gì, đến từ đâu, và… một con lợn thật ra chỉ có thể “ra lò” được bao nhiêu khúc. Và cũng từ đó, có thêm chút tỉnh táo khi quyết định có nên “gọi một đĩa lòng có se điếu” trong lần tới hay không. Điều đáng giá hơn cả là chúng ta đã học được bài học cũ nhưng luôn mới: cẩn trọng với những thứ được tô vẽ là “hiếm có, đắt đỏ và tinh túy”.

Còn tôi, lần tới khi đứng trước một đĩa lòng được bày biện đẹp đẽ, giữa trung tâm là miếng lòng se điếu nhỏ xinh... chắc vẫn sẽ ăn. Vừa ăn vừa bán tín bán nghi, rồi thở dài mà nghĩ: “Niềm vui thích khi được ăn ngon là thật”. Vì đôi khi, thứ ta tìm kiếm trên bàn nhậu không chỉ là một món ăn – mà là một cảm giác. Dù có hơi… dối trá, nhưng lại khoái chí đến lạ.

Nguồn: Thanh Niên; Soha; Người Lao Động; CafeF