Theo Y học cổ truyền, con người tương ứng với trời đất, sinh mệnh của con người cũng giống như vạn vật trong thế giới tự nhiên, là kết quả của sự kết hợp giữa âm khí và dương khí. Âm khí không thể thiếu trong cơ thể, là cơ sở vật chất trong sự sống, bổ sung khí huyết, dưỡng ẩm cơ thể, thúc đẩy sự sinh trưởng phát dục, sự sinh sôi nảy nở của vạn vật - khác với khí lạnh (hàn tà) có thể làm tổn thương dương khí mà sinh bệnh. Cho nên dưỡng sinh vào mùa đông thì cần phải tàng tinh, dưỡng âm phòng hàn, nghỉ ngơi phải điều độ, việc phòng thất cần hợp lý, không được quá lao lực.

Các chất dinh dưỡng tốt nhất cho mùa đông

Theo quan điểm của y học hiện đại, việc duy trì sức khỏe vào mùa đông đòi hỏi phải bổ sung vitamin C, kẽm để cải thiện khả năng miễn dịch và giảm nguy cơ mắc các bệnh mùa đông như cảm lạnh.

Chúng ta cũng nên bổ sung chất béo lành mạnh, chẳng hạn như cá hồi và hạt lanh giàu omega-3 vào khẩu phần để tăng cường khả năng miễn dịch và điều hòa tâm trạng. Nghiên cứu cho thấy, axit béo omega-3 có tác dụng điều hòa miễn dịch, tốt cho các bệnh như viêm gan tự miễn và hen suyễn.

Hơn nữa, vì thời gian ban ngày vào mùa đông ít hơn nên việc bổ sung vitamin D càng trở nên quan trọng hơn. Vitamin D giúp duy trì sức khỏe của xương và não. Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, những người lớn tuổi có nồng độ vitamin D cao hơn trong não sẽ có chức năng nhận thức tốt hơn.

Thực phẩm bổ thận theo Trung y

Trong Trung y, “ấm” ám chỉ đến năng lượng mà thực phẩm tạo ra khi ăn thay vì nhiệt độ của thực phẩm. Các loại thực phẩm như thịt cừu, thịt bò, gừng và quả óc chó là những lựa chọn tuyệt vời để cung cấp độ ấm, nuôi dưỡng cơ thể và hỗ trợ sức khỏe thận.

Các nghiên cứu cho thấy rằng, thực phẩm chức năng từ quả óc chó có thể làm giảm huyết áp, cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL hoặc “xấu”) và bài tiết albumin (một loại protein trong huyết tương) ở những bệnh nhân thận mạn tính mà không ảnh hưởng đến nồng độ phốt pho và kali. Các nhà nghiên cứu tin rằng, việc bổ sung quả óc chó có thể là một chiến lược hiệu quả giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch ở những người mắc bệnh thận mạn tính.

Trong Trung y, màu đen tương ứng với thận và người ta tin rằng, thực phẩm có màu đen có tác dụng nuôi dưỡng và hỗ trợ sức khỏe thận. Bằng cách nuôi dưỡng thận, các loại thực phẩm màu đen như đậu đen hữu cơ, hạt mè đen và tảo bẹ sẽ giúp tăng cường, duy trì sức khỏe và chống lão hóa.

Theo tài liệu Trung y, hạt mè đen nuôi dưỡng cả gan và thận. Mè đen đã được chứng minh là có đặc tính bảo vệ gan và thận, bảo vệ thần kinh, chống oxy hóa, chống viêm, chống ung thư, chống béo phì, chống tiểu đường, hạ huyết áp và chống trầm cảm.

Trung y cũng nhấn mạnh việc uống trà kỷ tử, táo tàu và cam thảo để bảo vệ sức khỏe. Những loại trà này không chỉ giúp cơ thể ấm áp mà còn thúc đẩy lưu thông máu.

Nhiều người trong chúng ta không uống đủ nước vào mùa đông. Việc giữ đủ nước là điều cần thiết ngay cả khi trời lạnh. Uống nước ấm, nước cam quýt và trà thảo mộc ấm vào mùa đông là tốt nhất.

Món ăn dưỡng sinh cho mùa đông

- Cháo các loại

Theo Y học cổ truyền nón ăn dưỡng sinh phù hợp nhất cho mùa đông là cháo nóng, buổi tối ăn ít là phương pháp tốt nhất để bảo vệ dạ dày. Ăn cháo nóng thường xuyên sẽ tăng cường nhiệt lượng và dưỡng chất cho cơ thể. Ăn các món cháo như cháo nếp táo đỏ, cháo bát bảo, cháo gạo kê là thích hợp nhất, cũng có thể ăn cháo long nhãn để dưỡng tâm an thần, cháo hoa cúc giúp sáng mắt giải nhiệt, cháo cá diếc dưỡng dạ dày, cháo phục linh dưỡng tì tạng, cháo vừng ích tinh dưỡng âm, cháo hạt óc chó dưỡng âm cố tinh, cháo táo đỏ ích khí dưỡng âm, cháo ngân nhĩ dưỡng phổi, cháo củ cải giúp tiêu đờm…

-Ăn các thực phẩm bổ thận

Mùa đông thuộc hành thủy, thận cũng thuộc hành thủy, nên khi đông về, thận thường dễ bị tổn thương. Do đó, trong mùa đông tốt nhất nên ăn các thực phẩm bổ thận. Cần lưu ý trong ngũ vị, vị mặn có lợi cho thận, vị ngọt là khắc tinh của thận để có sự lựa chọn phù hợp. Ngoài ra, các thực phẩm bồi bổ cũng khác nhau theo từng thể chất. Thông thường người âm suy có thể ăn thịt dê, thịt gà, thịt chó… Người khí huyết kém có thể ăn thịt ngan, thịt vịt, thịt chim…

Ngoài thuốc bổ thận có thể dùng các loại thuốc bổ khác trong mùa đông gồm: nhân sâm, hoàng kỳ, a giao, đông trùng hạ thảo, hà thủ ô, câu kỷ tử, đương quy, đào nhân, đại táo, long nhãn, hoài sơn, hạt sen, bách hợp, lộc nhung, quế nhục… Nhưng cần phải chú ý rằng, cũng không được dùng quá nhiều đồ nóng, để tránh làm hại đến âm dịch.

Y gia nổi tiếng là Trương Chí Thông đã đưa ra cách lý giải cho nguyên tắc “Thu đông dưỡng âm” trong “Hoàng đế nội kinh” rằng: “Mùa thu và mùa đông, âm thịnh ở ngoài nhưng lại suy yếu ở trong”, cho nên không được chỉ dùng thuốc ôn bổ trợ dương mà còn phải kết hợp với thuốc tư bổ âm tinh, làm cho âm dương chuyển hóa lẫn nhau. Ngoài ra, mùa đông ít mưa, khí hậu tương đối khô hanh, cho nên cần dùng những thuốc ôn nhuận như tang ký sinh, thỏ ti tử, thục địa.

Sử dụng thức ăn, vị thuốc, sinh hoạt một cách hợp lý trong màu đông này thì cơ thể sẽ luôn được khỏe mạnh, đồng thời phòng chống được bệnh tật phát sinh.

Giữ ấm và vận động, thông khí

Giữ ấm các bộ phận quan trọng của cơ thể

Giữ ấm vào mùa đông, đặc biệt là eo, cổ và bàn chân, những bộ phận quan trọng đối với sức khỏe của thận và toàn bộ cơ thể.

Vận động để giữ ấm và dưỡng tinh thần

Trong sinh hoạt tránh lạnh lẽo mà tìm ấm áp, thường xuyên vận động nhưng đừng cho tiết mồ hôi khiến dương khí tổn, như vậy sẽ thích ứng với khí hậu mùa đông, là đạo nhiếp dưỡng tàng khí. Nếu làm ngược lại, sẽ làm hại thận, đến mùa xuân sẽ bị bệnh chân tay tê lạnh, mà không đủ điều kiện sinh trưởng cho mùa xuân.

Mùa đông, cảnh vật u ám, tiêu điều, dễ khiến cho tâm trạng người ta bị lâm vào trạng thái trầm uất, bi quan. Do đó việc dưỡng tinh thần vào mùa đông là rất cần thiết. Theo dưỡng sinh của Y học cổ truyền nhiều thú vui như uống trà, đàm đạo, đánh cờ, làm thơ, nghe đàn… là những hình thức sinh hoạt rất có ích, làm cho đời sống tinh thần thêm khoái lạc trong những ngày đông ảm đạm.

Mở cửa sổ lưu thông không khí

Mùa đông lạnh, bạn thường có thói quen cũng đóng chặt cửa? Thói quen này hoàn toàn không có lợi cho sức khỏe. Bởi mùa đông, mức độ ô nhiễm không khí trong phòng cao hơn bên ngoài. Bạn cần thường xuyên mở cửa ban ngày để giúp lưu thông không khí, mang lại hiệu quả kiện não, tỉnh táo tinh thần.

Phòng the hợp lý

Trong số nhiều khái niệm về bảo vệ sức khỏe của Trung y, có lẽ khái niệm gây tranh cãi nhất là liên quan đến đời sống tình dục.

Mùa đông là mùa để nạp lại năng lượng. Do đó, tốt nhất là tránh hoạt động tình dục quá mức vì sẽ làm tiêu hao thận tinh và ảnh hưởng đến thận khí. Thận tinh được thiết kế để hỗ trợ nhu cầu sinh sản của con người. Do đó, thận tinh và thận khí là nguồn năng lượng chính, cần thiết để tạo ra sự sống, vì vậy chúng cực kỳ quý giá.

Thận tinh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc làm chậm quá trình lão hóa. Theo Trung y, các tình trạng như rụng tóc và tóc bạc xuất hiện khi bước vào tuổi già, chủ yếu là do chức năng thận và thận tinh suy giảm. Đôi khi, người lớn tuổi đại tiểu tiện không tự chủ vì chức năng đại tiểu tiện là do thận khí kiểm soát.

Vì tất cả những lý do này, cho nên cần bảo tồn năng lượng vào mùa đông trong khi vẫn duy trì mối quan hệ hòa hợp và thân mật với bạn đời. Vào mùa đông, tốt nhất là tập trung vào giao tiếp cảm xúc để duy trì sự cân bằng năng lượng của tâm trí và cơ thể. Mùa đông cũng là mùa để sum họp gia đình và thắt chặt mối quan hệ. Cùng nhau ăn tối, tận hưởng những đêm yên tĩnh và tạo nên bầu không khí gia đình ấm áp.

Đối với y học hiện đại, mối quan hệ giữa đời sống tình dục và sức khỏe vẫn chưa được hiểu rõ. Y học phương Tây cho rằng, đời sống tình dục vừa phải có thể giúp tăng cường khả năng miễn dịch, cải thiện tâm trạng và cải thiện sức khỏe tim mạch. Ngoài ra, sự gần gũi về thể xác mà các cặp đôi trải qua có thể thúc đẩy giải phóng endorphin và oxytocin, giúp giảm cảm giác cô đơn và trầm cảm theo mùa.

Tuy nhiên, những gì hiệu quả với người này có thể lại không hiệu quả với người khác. Vào mùa đông, khi mức năng lượng thấp hơn và hệ thống miễn dịch dễ bị tổn thương hơn, nên điều chỉnh tần suất hoạt động tình dục theo trạng thái của từng cá nhân, tập trung vào chất lượng hơn là số lượng.

Mẹo tự chăm sóc bản thân vào mùa Đông

-Uống trà gừng vào buổi sáng để làm ấm dạ dày và đánh thức hệ tiêu hóa. Thực hiện các bài tập giãn cơ, thái cực quyền hoặc khí công, trong vài phút để thúc đẩy lưu thông máu. 

-Vào buổi chiều, khi bị suy giảm năng lượng, nên đi bộ ngoài trời. Nên tận dụng cơ hội để tắm nắng bất cứ khi nào có thể khi trời nắng. Bạn cũng có thể thưởng thức một món súp hoặc món hầm bổ dưỡng vừa ấm áp vừa dễ tiêu hóa.

-Trong mùa đông, giữ cho đôi chân khoẻ mạnh chính là cách để giữ gìn sức khoẻ. Nên thường xuyên thay tất, giữ vệ sinh cho đôi chân, và kiên trì ngâm chân nước ấm mỗi ngày tốt nhất là kết hợp mát xa các huyệt vị trên hai bàn chân.

-Buổi sáng và buổi tối kiên trì mát xa lòng bàn chân để thúc đẩy quá trình tuần hoàn máu.

-Ngừng sử dụng điện thoại di động hoặc các thiết bị điện tử khác một giờ trước khi đi ngủ.

-Nên đọc sách hoặc thiền vì có thể giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ.

-Đi ngủ sớm hơn và dậy muộn hơn

Trung y khuyến cáo nên đi ngủ sớm hơn và dậy muộn hơn vào mùa đông. Điều này có thể duy trì năng lượng dương trong cơ thể và giảm tiêu thụ tinh khí. Trung y chia năng lượng của con người thành hai loại: âm và dương. Âm là năng lượng tiêu cực, tượng trưng cho đêm và lạnh. Dương là năng lượng tích cực, tượng trưng cho ngày và ấm. Chỉ bằng cách duy trì sự cân bằng giữa hai yếu tố này, chúng ta mới có thể duy trì sức khỏe tốt. Y học hiện đại khuyên mọi người nên ngủ từ 7 đến 8 tiếng/đêm để tăng cường khả năng miễn dịch và sức khỏe tinh thần.

-Chọn các bài tập thể dục nhẹ nhàng hơn

 Theo Trung y, các bài tập nhẹ nhàng như thái cực quyền và khí công rất tốt vào mùa đông vì giúp thúc đẩy lưu thông khí và huyết, đồng thời tiêu tốn ít năng lượng hơn so với các bài tập gắng sức. Y học hiện đại cũng khuyến khích tập nhiều bài tập trong nhà hơn, chẳng hạn như thể dục nhịp điệu và yoga vào mùa đông.

-Tiếp xúc nhiều ánh sáng

Cố gắng tiếp xúc với nhiều ánh sáng mặt trời nhất có thể. Nếu không dành đủ thời gian ở ngoài trời, hãy cân nhắc bổ sung liệu pháp ánh sáng tại nhà để giảm bớt chứng trầm cảm theo mùa.

Đức Việt Online