'CƠN SỐT' ĐÀO VÀNG TRỞ LẠI MỸ

Giá vàng tăng vọt khiến nhiều người Mỹ tìm vận may trên các ngọn đồi, lòng sông ở bang California.

Giá vàng thế giới tăng vọt trong hai năm qua, đạt mức cao kỷ lục trong tháng 10, có thời điểm chạm mốc 4.030 USD một ounce (phiên 31/10).

Matt James, 34 tuổi, là chủ kênh YouTube "Mountaineer Matt", chuyên đào vàng tại California - nơi từng nổ ra Cơn sốt vàng (Gold Rush) thế kỷ 19. Khi giá vàng tăng cao, các video của anh ghi nhận lượng truy cập tăng vọt, kéo theo thu nhập từ hoa hồng bán sản phẩm đãi vàng.

"Câu hỏi mọi người luôn đặt ra là 'Tìm vàng ở đâu?', nhưng đó là bí mật không ai muốn trả lời", James nói. "Tôi không giàu lên nhờ nó, nhưng đủ để trang trải cho sở thích đào vàng của mình".

James vẫn hy vọng tìm thấy "cục vàng lớn" (The Big Nugget) đổi đời, dù nhận thức rõ sản lượng ngày nay không thể so sánh với Cơn sốt vàng 1849. Anh khẳng định vẫn còn vàng, nhưng cần thiết bị chuyên dụng để tìm.

Cody Blanchard, 35 tuổi, nắm bắt thị trường ngách này, biến sở thích thành kinh doanh với cửa hàng Heritage Gold Rush ở El Dorado, California. Cửa hàng này bán mọi thứ, từ dụng cụ cơ bản như cuốc, xẻng đến máy dò kim loại công nghệ cao giá hàng nghìn USD.

Blanchard, người cũng tổ chức các tour đãi vàng thu phí, cho biết nhờ thiết bị hiện đại, lượng vàng ông tìm thấy tăng gấp ba, lên khoảng ba ounce mỗi năm.

Ông ghi nhận doanh số tăng trưởng vượt bậc, nhất là các dụng cụ tìm kiếm hiện đại. Với Blanchard, việc khách hàng tìm thấy nhiều vàng hơn khi dùng sản phẩm của mình chính là cách quảng cáo tốt nhất.

Cơn sốt vàng 'hiện đại'

Cơn sốt vàng từng thay đổi California - "Tiểu bang Vàng". Nhiều thị trấn ở Sierra Nevada nay vẫn gìn giữ các dấu tích lịch sử này.

Tại Công viên Lịch sử Bang Columbia, du khách có thể thử vận may tại Công ty Khai thác Matelot Gulch. Bà Nikaila DeLorenzi, có gia đình điều hành điểm tham quan này hơn 60 năm, cho biết lượng khách và doanh số bán thiết bị đều tăng gần đây.

Theo bà DeLorenzi, nhiều khu vực trong công viên bị cháy sau hỏa hoạn đã tạo ra xói mòn, khiến trầm tích từ trên núi trôi xuống. "Đây là cơ hội tốt để đãi vàng. Khi giá vàng cao kỷ lục, mọi người xem đây là một sở thích tuyệt vời có thể hái ra tiền", bà nói.

Bà Charlene Hernandez, đang đãi vàng cùng gia đình, hy vọng California đang ở ngưỡng cửa một Cơn sốt vàng thời hiện đại.

"Khi tiền tệ đang thay đổi, vàng có vẻ là thứ duy nhất ổn định và đáng tin cậy", bà Hernandez nói.

Từ đầu năm, giá vàng đã tăng hơn 50%. Vàng là công cụ được ưa chuộng trong thời kỳ lãi suất thấp và bất ổn kinh tế - chính trị. Viện Đầu tư Wells Fargo đã nâng dự báo giá cuối năm 2026 lên 4.500 - 4.700 USD, tăng 600 USD so với dự báo cũ. Nguyên nhân là bất ổn về chính sách thương mại và địa chính trị. "Chúng tôi cho rằng các yếu tố này sẽ tiếp tục hỗ trợ cả nhu cầu vàng trong lĩnh vực tư nhân và khu vực công, từ đó kéo giá lên cao", báo cáo viết.

KỶ LỤC KÉM VUI CHỜ ĐỢI

Tổng thống Donald Trump và các nghị sĩ Đảng Cộng hòa hiện vẫn giữ lập trường chỉ đàm phán với Đảng Dân chủ sau khi chính phủ mở cửa trở lại

Đợt đóng cửa chính phủ Mỹ hiện nay đã bước sang ngày thứ 34 hôm 3-11 (giờ địa phương) và đang trên đường trở thành dài nhất lịch sử khi Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa vẫn chưa đàm phán thực chất để chấm dứt tình trạng này. Nếu kéo dài đến ngày 5-11, kỷ lục mới sẽ được thiết lập.

Kỷ lục hiện nay là đợt đóng cửa kéo dài 35 ngày từ cuối năm 2018 đến đầu năm 2019 trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Bất đồng khi đó xoay quanh ngân sách cho bức tường biên giới Mỹ - Mexico. Lần này, vấn đề gây tranh cãi liên quan đến chuyện gia hạn các khoản trợ cấp giúp giảm phí bảo hiểm y tế cho hàng triệu người Mỹ, vốn sẽ hết hạn vào cuối năm 2025.

Tổng thống Donald Trump và các nghị sĩ Đảng Cộng hòa hiện vẫn giữ lập trường chỉ đàm phán sau khi chính phủ mở cửa trở lại. Trái lại, các thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ muốn đàm phán trước và nhiều lần bỏ phiếu ngăn chính phủ mở cửa lại.

Đảng Cộng hòa đang hy vọng một số nghị sĩ ôn hòa của Đảng Dân chủ cuối cùng sẽ bỏ phiếu ủng hộ họ. Hai bên đã thảo luận về các thỏa hiệp tiềm năng trong những tuần qua, như cam kết bỏ phiếu về vấn đề chăm sóc sức khỏe để đổi lấy việc mở cửa lại chính phủ. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu các cuộc trao đổi đó có thể đưa đến thỏa hiệp thực chất hay không.

Kể từ khi chính phủ Mỹ đóng cửa một phần, khoảng 700.000 nhân viên liên bang đã bị cho nghỉ việc tạm thời, trong khi hàng trăm ngàn người làm việc trong những lĩnh vực thiết yếu vẫn phải làm việc mà không được trả lương.

Cũng đang chịu ảnh hưởng là 42 triệu người nhận trợ cấp thực phẩm thuộc Chương trình Hỗ trợ Dinh dưỡng Bổ sung (SNAP). Bộ Nông nghiệp dự định tạm hoãn khoảng 8 tỉ USD cho chương trình này từ đầu tháng 11.

Tuy nhiên, 2 thẩm phán liên bang đã phán quyết chính quyền của Tổng thống Donald Trump phải sử dụng quỹ khẩn cấp để chi trả các khoản trợ cấp SNAP trong thời gian chính phủ đóng cửa. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cho biết các khoản trợ cấp này có thể được khôi phục sớm nhất trong ngày 5-11.

Thiệt hại kinh tế từ việc chính phủ đóng cửa cũng là điều khó tránh, với Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) hôm 29-10 đưa ra con số ước tính là ít nhất 7 tỉ USD. Ngoài ra, đã xuất hiện cảnh báo về tác động lâu dài đối với nền kinh tế hàng đầu thế giới.

"Nền kinh tế đang mong manh và vì vậy một sự kiện như đóng cửa chính phủ có thể nhanh chóng trở thành vấn đề lớn hơn nhiều so với những gì mọi người tưởng" - ông Mark Zandi, nhà kinh tế trưởng tại Công ty Moody's Analytics (Mỹ), nhận định với đài CNN.

Trong bối cảnh chính phủ đóng cửa, mức tăng trưởng yếu của thị trường lao động có thể nhanh chóng chuyển thành mất việc làm trên diện rộng nếu các mạng lưới an sinh bị xói mòn, nhiều nhân viên liên bang tiếp tục không nhận lương và việc cắt giảm chi tiêu lan sang khu vực tư nhân, khiến doanh nghiệp buộc phải cắt giảm nhân sự hoặc đóng cửa.

Bên cạnh đó, chính sách thuế quan của chính quyền Tổng thống Donald Trump được dự báo sẽ kìm hãm chi tiêu của người tiêu dùng trước cuối năm nay và một cuộc đóng cửa kéo dài có thể tiếp tục làm suy giảm niềm tin của họ. Chưa hết, tình trạng gián đoạn các dịch vụ và ngân sách của chính phủ có thể ảnh hưởng đến thương mại và chuỗi cung ứng, đẩy giá cả tăng lên.

Hàng không bị vạ lây

Tình trạng hoãn chuyến tiếp tục diễn ra tại nhiều sân bay ở Mỹ trong bối cảnh thiếu nhân viên kiểm soát không lưu khi chính phủ liên bang tiếp tục đóng cửa.

Văn phòng Ứng phó khẩn cấp TP New York cho biết trên mạng xã hội X rằng sân bay Newark ở bang New Jersey đang chịu cảnh chậm chuyến từ 2-3 giờ và tình hình này thường lan sang các sân bay khác trong khu vực. Bài đăng hôm 2-11 nói thêm: "Hành khách nên chuẩn bị trước cho khả năng bị thay đổi lịch trình, máy bay kẹt tại cổng chờ và trễ chuyến nối chuyến".

Tình trạng tương tự được ghi nhận tại sân bay George Bush Intercontinental ở Houston, sân bay quốc tế Dallas Fort Worth, sân bay Chicago O'Hare cùng các sân bay lớn ở San Francisco, Los Angeles, Denver và Miami - theo dữ liệu của FlightAware. Tính đến tối 2-11 (giờ địa phương), FlightAware cho biết đã có 4.295 chuyến bay trễ và 557 chuyến bị hủy bên trong, đến hoặc đi khỏi Mỹ, song không phải tất cả đều do thiếu nhân viên kiểm soát không lưu.

Bộ trưởng Giao thông Mỹ Sean Duffy cảnh báo hành khách sẽ chịu nhiều gián đoạn hơn nếu các kiểm soát viên không lưu phải kéo dài thời gian làm việc không lương. Ông nói trên kênh CBS hôm 2-11: "Chúng tôi làm thêm giờ để bảo đảm hệ thống an toàn. Và chúng tôi buộc phải giảm tốc độ lưu thông để hệ thống an toàn".

Theo hãng tin, Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) cuối tuần trước thông báo gần 13.000 kiểm soát viên không lưu đã phải làm việc nhiều tuần mà không có lương. Trước khi chính phủ đóng cửa, FAA vốn đã thiếu khoảng 3.000 kiểm soát viên trong nhiều năm.

Tình hình thiếu hụt nhân sự xảy ra cả ở các trung tâm kiểm soát khu vực vốn quản lý nhiều sân bay lẫn trong tháp điều khiển tại từng sân bay, nhưng không phải lúc nào cũng gây gián đoạn chuyến bay. Theo Công ty Phân tích hàng không Cirium, dữ liệu chuyến bay cho thấy hầu hết sân bay lớn ở Mỹ vẫn có tỉ lệ đúng giờ tốt trong tháng 10.

PHÉP THỬ VỚI CHÍNH QUYỀN TRUMP

Ngày 4/11, nước Mỹ bước vào cuộc bầu cử quan trọng, có khả năng tác động tới nhiệm kỳ tổng thống của ông Donald Trump, bầu cử giữa kỳ 2026 và cuộc đua vào Nhà Trắng năm 2028.

Một năm sau khi trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ Donald Trump đang giữ vai trò trung tâm trong các cuộc bầu cử cấp bang và địa phương diễn ra ngày 4/11. Kết quả của những cuộc bầu cử này sẽ là thước đo đầu tiên về cảm nhận cử tri sau 10 tháng ông Trump cầm quyền, đồng thời cho thấy liệu đảng Dân chủ có thể cải thiện vị thế trước thềm bầu cử giữa kỳ chỉ còn cách một năm hay không.

Cuộc bỏ phiếu diễn ra trong bối cảnh Chính phủ Mỹ đã đóng cửa sang ngày thứ 34 và nếu tình trạng này kéo dài thêm hai ngày nữa, đây sẽ trở thành đợt đóng cửa lâu nhất trong lịch sử.

Tổng thống Donald Trump đã thẳng thắn thừa nhận rằng ông đang hướng sự chú ý tới cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2026 - với tâm trạng đầy lo lắng.

“Chúng ta đã đạt được những thành công mà chưa ai có được, nhưng vì lý do nào đó, các anh lại thua trong kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ. Tôi không hiểu vì sao. Nghe chẳng hợp lý chút nào,” Tổng thốngg Trump nói vào cuối tháng trước tại Nhà Trắng, khi ông bộc bạch về hiện tượng phản ứng chính trị mà hầu hết các tổng thống đều gặp phải trong bầu cử giữa nhiệm kỳ.

Những cuộc đua đáng chú ý nhất

Ngày 4/11, các bang New York, California, New Jersey và Virginia sẽ tổ chức hàng loạt cuộc bỏ phiếu quan trọng. Virginia và New Jersey bầu thống đốc, California trưng cầu dân ý về đề xuất vẽ lại bản đồ bầu cử quốc hội, và thành phố New York chọn thị trưởng mới.

Đây là cơ hội để một bộ phận cử tri đưa ra phán xét về những hành động của chính quyền Trump mới. Dù không phải thước đo hoàn hảo, kết quả có thể hé lộ phần nào bầu không khí chính trị trước kỳ bầu cử năm sau, khi cử tri quyết định đảng nào sẽ kiểm soát Quốc hội trong phần còn lại nhiệm kỳ của Trump.

“Chúng ta phải thắng trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ. Nếu không, tất cả những gì chúng ta đã làm - rất nhiều thứ - sẽ bị đối thủ phá bỏ hết”, Trump phát biểu trước các thượng nghị sĩ Cộng hòa trong buổi ăn trưa tại Vườn Hồng của Nhà Trắng.

Tại thành phố New York, ứng viên đảng Dân chủ Zohran Mamdani sẽ tranh cử cùng cựu Thống đốc Andrew Cuomo (ứng viên độc lập) và Curtis Sliwa của đảng Cộng hòa. Đây là lần thứ hai ông Mamdani và ông Cuomo đối đầu trong cuộc đua vào ghế thị trưởng New York.

Cuộc đua giành chức thị trưởng New York có ý nghĩa quan trọng với tương lai của thành phố và đảng Dân chủ. Đảng Dân chủ có thể rút ra bài học kinh nghiệm từ chiến dịch tranh cử của ông Mamdani, cách ông tiếp cận mạng xã hội và hoạt động truyền thông, bao gồm cả xuất hiện trên Fox News.

Như Trump đã nhiều lần thể hiện rõ, cuộc đua thị trưởng New York là điều khiến ông bận tâm nhiều hơn bất kỳ cuộc bầu cử nào khác diễn ra vào thời điểm này. Ông thường xuyên chỉ trích lập trường của Zohran Mamdani, người tự nhận mình là nhà xã hội dân chủ, và đang dần trở thành “đối thủ ưa thích” mới của phe Cộng hòa trong bối cảnh Đảng Dân chủ tìm cách tái thiết lại lực lượng.

Tại New Jersey, cử tri theo truyền thống ủng hộ đảng Dân chủ, nhưng dường như ngày càng có thiện cảm với đảng Cộng hòa. Năm 2024, ông Trump chỉ thua 6 điểm %, con số thấp hơn nhiều so với 16 điểm % vào năm 2020.

Bên phía đảng Cộng hòa là Jack Ciattarelli, ứng viên được ông Trump ủng hộ. Trong khi đó, bà Mikie Sherrill và đảng Dân chủ nhấn mạnh mối liên hệ giữa ông Ciattarelli và ông Trump - yếu tố có thể mang tính quyết định tại một bang có số cử tri Dân chủ nhiều hơn khoảng 800.000 người so với cử tri Cộng hòa.

Theo các trợ lý, tổng thống vẫn theo dõi những cuộc bầu cử còn lại ở mức độ khác nhau, yêu cầu cập nhật nhiều hơn trong những ngày cuối và chỉ đạo phân bổ một phần quỹ vận động nhằm hỗ trợ nỗ lực tăng cường cử tri đi bầu.

Ông hoàn toàn ủng hộ Jack Ciattarelli, ứng viên Cộng hòa tranh cử thống đốc New Jersey, nhưng không làm điều tương tự ở Virginia, nơi Phó Thống đốc Winsome Earle-Sears - ứng viên của Đảng Cộng hòa - được đánh giá là kém cạnh tranh hơn.

Tổng thống Trump nói về bang New Jersey - nơi ông sở hữu nhiều sân golf và thường dành nhiều thời gian nghỉ hè - rằng: Nhận định đó sẽ được kiểm chứng trong cuộc đua giữa Jack Ciattarelli, ứng viên Cộng hòa, và Hạ nghị sĩ Mikie Sherrill thuộc Đảng Dân chủ.

Ông Trump đã đạt được bước tiến đáng kể tại New Jersey vào mùa thu năm ngoái - ông chỉ thua bà Kamala Harris 6 điểm phần trăm, trong khi trước đó từng thua ông Joe Biden tới 16 điểm vào năm 2020. Tuy nhiên, Đảng Dân chủ vẫn nắm lợi thế lớn về cơ cấu, bao gồm số lượng cử tri đăng ký nhiều hơn phe Cộng hòa hơn 800.000 người.

Tại Virginia, ứng viên đảng Cộng hòa Winsome Earle-Sears đang chạy chiến dịch tập trung vào chính sách liên quan tới người chuyển giới, đặc biệt trong trường học. Với vị trí gần Washington, Virginia là nơi sinh sống của hàng trăm nghìn nhân viên chính phủ liên bang bị ảnh hưởng bởi quyết định cắt giảm biên chế và tình trạng đóng cửa chính phủ. Do đó, cuộc đua thống đốc chính xác là phép thử với Nhà Trắng trong năm 2025.

Việc chính phủ liên bang đóng cửa bước sang tháng thứ hai đang phủ bóng nặng nề lên cuộc bầu cử, khi hàng trăm nghìn nhân viên liên bang, quân nhân và nhà thầu chính phủ sinh sống tại đây bị ảnh hưởng trực tiếp. Trump từng cải thiện kết quả tại Virginia trong năm 2024, nhưng vẫn thua bà Kamala Harris 6 điểm phần trăm.

Cựu hạ nghị sĩ Đảng Dân chủ Abigail Spanberger hiện duy trì lợi thế ổn định trước đối thủ Cộng hòa Winsome Earle-Sears - một trong những lý do khiến các trợ lý của ông Trump cho rằng ông chưa cần can thiệp sâu hơn. Tuy vậy, Tổng thống đã gọi điện tham gia một buổi vận động trực tuyến hôm thứ Năm nhằm khích lệ cử tri ủng hộ Đảng Cộng hòa đi bầu. Ông cũng dự kiến có “buổi cổ vũ qua điện thoại” từ Phòng Bầu dục vào tối thứ Hai, hướng đến cử tri tại Virginia và New Jersey.

Trong những ngày cuối cùng của chiến dịch, ông Trump dành cuối tuần tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ở Florida, cách xa hai bang đang diễn ra cuộc đua. Ngược lại, cựu Tổng thống Barack Obama đã đến Virginia và New Jersey để vận động cho các ứng viên Dân chủ, kêu gọi cử tri nhận thức rõ tầm quan trọng của cuộc bầu cử này.

Nếu Đảng Dân chủ giành chiến thắng tại Virginia và New Jersey, kết quả này có thể hé lộ phần nào những trở ngại mà ông Trump và Đảng Cộng hòa sẽ phải đối mặt trong cuộc bầu cử năm sau. Tuy nhiên, nếu Đảng Cộng hòa thắng - hoặc kết quả chia đều - điều đó có thể cho thấy Đảng Dân chủ đã đánh giá sai mức độ ảnh hưởng tiêu cực mà Trump mang lại cho chính đảng của mình.

Tại Pennsylvania, cử tri sẽ quyết định giữ lại 3 thẩm phán đảng Dân chủ tại Tòa án Tối cao tiểu bang hay không. Hiện tại, đảng Dân chủ đang chiếm thế đa số 5-2 trong cơ quan tư pháp cao nhất của bang. Ba thành viên này sẽ đối mặt với lá phiếu “Có” hoặc “Không” vào ngày 4/11 để xác định họ có tiếp tục phục vụ thêm nhiệm kỳ 10 năm nữa hay không.

Kết quả ảnh hưởng đáng kể tới bầu cử năm 2026 và phân chia lại khu vực bầu cử trong tương lai. Đồng thời, Pennsylvania là bang chiến trường quan trọng trong cuộc đua vào Nhà Trắng. Trước thềm bầu cử năm 2020 và 2024, phe Dân chủ chiếm đa số đã tận dụng lợi thế trong một số khía cạnh quan trọng liên quan đến thời hạn nộp phiếu qua thư, phiếu bầu tạm thời và đối chiếu chữ ký.

California mới là tâm điểm bầu cử ngày 14/11 khi cử tri sẽ quyết định tương lai của Dự luật 50 - được thiết kế nhằm vẽ lại ranh giới các khu vực bầu cử quốc hội của California, với mục tiêu củng cố quyền lực cho đảng Dân chủ trong Quốc hội. Nếu được thông qua, dự luật này sẽ trao cho giới lãnh đạo đảng Dân chủ quyền chủ động vẽ lại bản đồ bầu cử, qua đó có thể giành 5 ghế Hạ viện.

Dự luật này được xem là động thái đáp trả bang Texas - nơi do đảng Cộng hòa kiểm soát. Tại Texas, cơ quan lập pháp tiểu bang đã thông qua, và Thống đốc Greg Abbott đã ký ban hành bản đồ bầu cử mới, qua đó giúp đảng Cộng hòa giành thêm 5 ghế và tăng cơ hội duy trì thế đa số tại Hạ viện.

Trong khi thuế tăng và giá điện nước không ngừng leo thang, chi phí sinh hoạt đã trở thành tâm điểm trong cuộc bầu cử lần này.

Ngay cả ông Trump dường như cũng nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này. Trong cuộc vận động tranh cử qua điện thoại cho ông Ciattarelli hồi tháng 10, tổng thống liên tục nhắc đến chi phí năng lượng. Đây là dấu hiệu cho thấy chi phí tiện ích có thể trở thành trọng tâm trong bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2026.

Đảng Dân chủ đang tìm cách tận dụng làn sóng bất mãn sớm của cử tri, hy vọng gây ra một đòn chính trị vào Trump chỉ một năm sau khi ông trở lại quyền lực. Trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, Đảng Dân chủ đã thắng trong các cuộc đua thống đốc ở Virginia và New Jersey năm 2017, trước khi giành quyền kiểm soát Hạ viện vào năm sau đó với một chiến thắng áp đảo.

Nước Mỹ thêm chia rẽ?

CNN nhận định rằng cuộc bầu cử ngày 4/11 có thể trở thành một cột mốc quan trọng khác trong quá trình phân cực nước Mỹ, khi quốc gia này ngày càng bị chia rẽ thành hai phe đối nghịch và thù địch.

Từ New Jersey, Virginia đến California, kết quả bầu cử được dự báo sẽ tiếp tục củng cố quyền kiểm soát chính trị của mỗi đảng trên những vùng lãnh thổ rộng lớn, đồng thời làm gia tăng căng thẳng giữa các bang lên mức chưa từng thấy kể từ thập niên 1960.

Cuộc bỏ phiếu ngày 4/11 có khả năng thúc đẩy chia rẽ theo hai hướng rõ rệt.

Đầu tiên, chiến thắng của đảng Dân chủ trong cuộc đua thống đốc Virginia và New Jersey sẽ tiếp nối xu hướng đảng Dân chủ nắm hầu hết chức vụ dân cử ở các bang thường chọn đảng này trong bầu cử tổng thống. Xu hướng này cũng đúng với đảng Cộng hòa.

Quan trọng hơn, cuộc bầu cử được dự đoán sẽ đẩy nhanh quá trình phân chia lại các khu vực bầu cử. Diễn biến này có thể xóa sổ những chính trị gia hoặc khu vực ảnh hưởng cuối cùng của một đảng trong lãnh thổ do đảng kia kiểm soát. Trường hợp điển hình là phản ứng của California trước Texas với Dự luật 50. Nếu dự luật này được thông qua, chiến lược trên có thể lan rộng ra toàn quốc. Khi mỗi đảng ngày càng khó giành vị thế tại “thành trì” của đối thủ, cả hai có thể sẽ thu hẹp phạm vi hợp tác và loại bỏ các quan điểm ngoài khối liên minh của mình.

Tên của Trump, dĩ nhiên, không xuất hiện trên lá phiếu bầu hôm thứ Ba. Tuy nhiên, theo các chiến lược gia Cộng hòa, nếu có, họ sẽ tự tin hơn nhiều trong việc khôi phục liên minh cử tri ủng hộ Trump - một nền tảng có thể mở đường cho chiến thắng lớn hơn.

Đảng Dân chủ kỳ vọng sự phản đối mạnh mẽ đối với Trump và chính sách của ông sẽ giúp khơi dậy và đoàn kết lực lượng ủng hộ. Trong khi đó, Đảng Cộng hòa nỗ lực tối đa để huy động những người ủng hộ Trump cuồng nhiệt, đặc biệt là nhóm cử tri vốn ít đi bầu trong các kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ.

“Chúng ta đang chứng kiến hai phe ngày càng ít điểm chung. Việc một bên phải tuân theo mong muốn của bên kia ngày càng trở nên khó chấp nhận,” Geoffrey Kabaservice, Phó chủ tịch phụ trách nghiên cứu chính trị tại Viện Niskanen, kết luận.

THẾ GIỚI CHỜ ĐỢI PHÁN QUYẾT BƯỚC NGOẶT CỦA TÒA ÁN TỐI CAO MỸ VỀ CÁC MỨC THUẾ CỦA TRUMP

Một trận đấu có thể là lớn nhất trong cuộc chiến thương mại của Tổng thống Donald Trump sắp bắt đầu.

Chính quyền Trump sẽ ra trước Tòa án Tối cao Hoa Kỳ vào hôm 5/11, đối đầu với các doanh nghiệp nhỏ và một nhóm các tiểu bang - những người cho rằng hầu hết các mức thuế mà ông áp đặt là bất hợp pháp và cần bị hủy bỏ.

Nếu tòa án đồng ý với họ, chiến lược thương mại của ông Trump sẽ bị đảo lộn, bao gồm cả các mức thuế toàn cầu quy mô lớn mà ông đã công bố vào tháng Tư.

Chính phủ cũng có thể sẽ phải hoàn trả một phần trong số hàng tỷ đô la đã thu được từ các mức thuế này - vốn là các loại thuế đánh vào hàng nhập khẩu.

Phán quyết cuối cùng từ các thẩm phán sẽ được đưa ra sau nhiều tháng cân nhắc kỹ lưỡng các lập luận và thảo luận về căn cứ pháp lý của vụ kiện.

Cuối cùng, họ sẽ tiến hành bỏ phiếu để đưa ra quyết định.

Ông Trump đã mô tả cuộc chiến này bằng những lời lẽ cường điệu, cảnh báo rằng nếu thua, ông sẽ bị trói tay trong các cuộc đàm phán thương mại và đe dọa an ninh quốc gia.

Hôm 2/11, tổng thống cho biết ông sẽ không trực tiếp tham dự phiên điều trần, vì không muốn gây ra sự chú ý ngoài lề.

"Tôi rất muốn đi… nhưng tôi không muốn làm bất cứ điều gì khiến người ta xao nhãng tầm quan trọng của phán quyết này," ông nói.

"Vấn đề không phải là tôi, mà là đất nước chúng ta."

Trước đó, ông Trump từng nói rằng nếu ông thua kiện, nước Mỹ sẽ bị suy yếu và rơi vào tình trạng tài chính hỗn loạn trong nhiều năm tới.

Mức độ rủi ro cũng cao không kém đối với nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước Mỹ - những bên đang phải gánh chịu hậu quả của các chính sách thay đổi chóng mặt.

Các mức thuế của ông Trump sẽ khiến Learning Resources, một công ty Mỹ chuyên bán đồ chơi (phần lớn sản xuất ở nước ngoài) và là một trong những bên kiện chính phủ, thiệt hại 14 triệu USD trong năm nay.

Con số này cao gấp bảy lần mức họ đã chi cho thuế nhập khẩu vào năm 2024, theo Giám đốc điều hành Rick Woldenberg.

"Họ đã khiến công việc kinh doanh của chúng tôi rơi vào tình trạng xáo trộn khủng khiếp," ông nói, cho biết công ty đã phải chuyển hướng sản xuất hàng trăm mặt hàng kể từ tháng Một.

Tuy nhiên, rất ít doanh nghiệp đặt kỳ vọng vào chiến thắng tại tòa.

"Chúng tôi hy vọng rằng tòa sẽ tuyên bố chính sách này là bất hợp pháp, nhưng đồng thời cũng đang chuẩn bị tinh thần cho việc nó sẽ tiếp tục được duy trì," ông Bill Harris, đồng sáng lập hợp tác xã Cooperative Coffees có trụ sở tại bang Georgia, cho biết.

Hợp tác xã này - nhập khẩu cà phê từ hơn mười quốc gia - cho biết họ đã phải nộp khoảng 1,3 triệu USD tiền thuế kể từ tháng Tư.

Một phép thử đối với quyền lực tổng thống của ông Trump

Khi xem xét vụ kiện này, Tòa án Tối cao sẽ phải đối mặt với một câu hỏi rộng hơn: Quyền lực của tổng thống có thể đi xa đến mức nào?

Các nhà phân tích pháp lý cho rằng rất khó dự đoán phán quyết của các thẩm phán, nhưng nếu tòa án đứng về phía ông Trump, điều đó sẽ mở rộng quyền hạn cho ông và cả những người kế nhiệm trong tương lai tại Nhà Trắng.

Cụ thể, vụ kiện liên quan đến các mức thuế mà chính quyền Trump đã áp đặt dựa trên Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế năm 1977 (IEEPA) - một công cụ được Nhà Trắng ưa chuộng vì tính nhanh chóng và linh hoạt của nó.

Bằng cách tuyên bố tình trạng khẩn cấp theo đạo luật này, ông Trump có thể ban hành mệnh lệnh ngay lập tức, vượt qua những quy trình phức tạp và kéo dài thông thường.

Ông Trump lần đầu viện dẫn đạo luật này vào tháng Hai, để đánh thuế hàng hóa từ Trung Quốc, Mexico và Canada, với lý do nạn buôn bán ma túy từ các nước đó cấu thành một tình trạng khẩn cấp.

Đến tháng Tư, ông lại kích hoạt đạo luật này lần nữa, áp thuế từ 10% đến 50% lên hàng hóa từ gần như toàn bộ các quốc gia trên thế giới.

Lần này, ông cho rằng thâm hụt thương mại của Mỹ - tức việc Mỹ nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu - là một "mối đe dọa bất thường và nghiêm trọng."

Các mức thuế này được thực thi từng phần trong mùa hè vừa qua, trong khi Mỹ gây sức ép buộc các nước ký kết các "thỏa thuận" thương mại.

Những người phản đối cho rằng đạo luật này trao quyền cho tổng thống điều tiết thương mại, nhưng không hề đề cập đến từ "thuế quan", và họ lập luận rằng chỉ Quốc hội mới có quyền ban hành các loại thuế theo quy định của Hiến pháp Hoa Kỳ.

Họ cũng đặt nghi vấn về việc liệu các vấn đề mà Nhà Trắng nêu ra - đặc biệt là thâm hụt thương mại - có thực sự cấu thành tình trạng khẩn cấp hay không.

Các nghị sĩ Quốc hội thuộc cả hai đảng đều khẳng định rằng Hiến pháp trao cho Quốc hội trách nhiệm quy định thuế quan, thuế nhập khẩu và các loại thuế khác.

Hơn 200 nghị sĩ Dân chủ ở cả hai viện và một nghị sĩ Cộng hòa, Thượng nghị sĩ Lisa Murkowski, đã nộp bản kiến nghị lên Tòa án Tối cao, trong đó họ lập luận rằng đạo luật về tình trạng khẩn cấp không trao cho tổng thống quyền sử dụng thuế quan như một công cụ để tạo đòn bẩy trong đàm phán thương mại.

Trong khi đó, vào tuần trước, Thượng viện đã có một động thái mang tính biểu tượng và lưỡng đảng khi thông qua ba nghị quyết bác bỏ các mức thuế của ông Trump, trong đó có một nghị quyết nhằm chấm dứt tình trạng khẩn cấp quốc gia mà ông đã tuyên bố.

Tuy nhiên, các nghị quyết này được dự đoán sẽ không được Hạ viện thông qua.

Dù vậy, các hiệp hội doanh nghiệp cho biết họ hy vọng động thái phản đối này sẽ gửi thông điệp rõ ràng đến các thẩm phán của Tòa án Tối cao.

'Một sự kiệt quệ mà tôi chưa từng thấy'

Ba tòa án cấp dưới đã ra phán quyết bất lợi cho chính quyền Trump.

Sau khi Tòa án Tối cao nghe các bên tranh luận vào hôm 5/11, tòa sẽ có thời hạn đến tháng Sáu để đưa ra phán quyết cuối cùng, mặc dù đa số dự đoán kết quả sẽ được công bố vào khoảng tháng Một.

Dù phán quyết thế nào đi nữa, nó cũng sẽ tác động đến khoảng 90 tỷ USD tiền thuế nhập khẩu đã được nộp - tương đương một nửa doanh thu từ thuế quan mà Mỹ thu được tính đến tháng 9/2025, theo phân tích của ngân hàng Wells Fargo.

Các quan chức trong chính quyền Trump cảnh báo rằng con số này có thể tăng lên tới 1 ngàn tỷ USD nếu Tòa án Tối cao mất đến tháng Sáu mới ra quyết định.

Ông Harris cho biết, nếu chính phủ bị buộc phải hoàn trả tiền, Cooperative Coffees sẽ "chắc chắn" cố gắng thu hồi số tiền của mình, nhưng điều đó không thể bù đắp cho những xáo trộn đã xảy ra.

Doanh nghiệp của ông đã phải mở thêm hạn mức tín dụng, tăng giá và tìm cách tồn tại với lợi nhuận thấp hơn.

"Đây là một sự kiệt quệ năng lượng mà tôi chưa từng thấy," ông Harris nói, đồng thời là giám đốc tài chính của Cafe Campesino, một trong 23 cơ sở rang cà phê sở hữu Cooperative Coffees.

"Vấn đề này chi phối tất cả các cuộc trò chuyện và thực sự hút cạn sinh lực của bạn."

Điều gì có thể xảy ra tiếp theo?

Nhà Trắng cho biết nếu thua kiện, họ sẽ áp thuế bằng những phương thức khác, chẳng hạn theo một đạo luật cho phép tổng thống áp mức thuế lên tới 15% trong 150 ngày.

Ngay cả khi đó, các doanh nghiệp vẫn phần nào thở phào, vì những phương thức khác này đòi hỏi các bước như ban hành thông báo chính thức, mất thời gian và cần xem xét kỹ lưỡng, theo luật sư thương mại Ted Murphy của Sidley Austin.

"Vấn đề không chỉ là tiền bạc," ông nói.

"Tổng thống đã công bố các mức thuế vào Chủ nhật, có hiệu lực vào thứ Tư, không thông báo trước, không qua quy trình thực sự nào."

"Tôi nghĩ điều này còn quan trọng hơn cho các doanh nghiệp trong vụ kiện này - liệu điều đó có trở thành thực tế trong tương lai của chúng ta hay không," ông nói thêm.

Hiện chưa có dấu hiệu rõ ràng về cách tòa sẽ phán quyết.

Trong những năm gần đây, tòa đã bác bỏ nhiều chính sách lớn, chẳng hạn như xóa nợ sinh viên thời Biden, vì cho rằng đó là hành vi vượt quyền của Nhà Trắng.

Tuy nhiên, chín thẩm phán, trong đó sáu người do đảng Cộng hòa bổ nhiệm, bao gồm ba người do ông Trump bổ nhiệm, đã thể hiện sự ưu ái đối với vị tổng thống này trong các tranh chấp gần đây và đã có truyền thống trao cho Nhà Trắng quyền linh hoạt về các vấn đề an ninh quốc gia.

"Tôi thật sự nghĩ rằng có những lập luận đủ mạnh để Tòa Tối cao có thể ra quyết định theo bất kỳ hướng nào," bà Greta Peisch, luật sư thành viên tại công ty luật Wiley và từng là luật sư thương mại trong chính quyền Biden, nhận xét.

Ông Adam White, học giả cao cấp tại Viện Nghiên cứu Doanh nghiệp Mỹ (American Enterprise Institute), cho biết ông dự đoán tòa sẽ bác bỏ các mức thuế, nhưng tránh các câu hỏi như thế nào được coi là tình trạng khẩn cấp quốc gia.

Vụ kiện này đã làm phức tạp các thỏa thuận thương mại của Nhà Trắng, chẳng hạn như thỏa thuận được ký vào tháng Bảy với Liên minh châu Âu.

Hiện Nghị viện châu Âu đang xem xét việc phê chuẩn thỏa thuận, theo đó Mỹ áp mức thuế 15% đối với hàng hóa châu Âu đổi lại các cam kết, bao gồm cho phép nhiều sản phẩm nông nghiệp Mỹ được nhập khẩu hơn.

"Họ sẽ không hành động cho đến khi thấy kết quả của phán quyết Tòa án Tối cao," John Clarke, cựu giám đốc về thương mại quốc tế tại Ủy ban Châu Âu, cho biết.

Tại Thụy Sĩ, nơi gần đây đã hạ triển vọng tăng trưởng kinh tế vì Mỹ áp mức thuế 39% đối với hàng hóa của nước này, ông Daniel Bloch, một người chuyên làm sô cô la Thụy Sĩ, cho biết ông sẽ hoan nghênh phán quyết bất lợi cho chính quyền Trump.

Doanh nghiệp của ông, Chocolats Camille Bloch, đang gánh khoảng một phần ba chi phí của các mức thuế mới đối với sô cô la kosher (sô cô la cho người Do Thái) mà công ty đã xuất khẩu sang Mỹ trong nhiều thập kỷ, nhằm kiềm chế đà tăng giá và duy trì doanh số.

Quyết định này đã xoá sạch lợi nhuận của công ty và không thể duy trì lâu dài, ông cho biết.

Ông hy vọng ông Trump sẽ xem xét lại toàn bộ các mức thuế, vì "đó sẽ là cách đơn giản nhất."

"Nếu tòa án xóa bỏ các mức thuế, tất nhiên chúng tôi sẽ coi đó là một dấu hiệu tích cực," ông nói.

"Nhưng chúng tôi không tin rằng điều đó sẽ đem lại giải pháp hoàn chỉnh."

THÁCH THỨC HẠT NHÂN VỚI MỸ

Theo War Zone, Mỹ sẽ không thể ngay lập tức nối lại thử nghiệm vũ khí hạt nhân bởi sẽ cần rất nhiều chi phí và thời gian để có thể làm vậy.

Ngày 30 tháng 10, Tổng thống Donald Trump thông báo đã chỉ thị Bộ Chiến tranh Mỹ lập tức nối lại thử nghiệm vũ khí hạt nhân, cho rằng đây là động thái "dựa trên cơ sở bình đẳng" do các quốc gia khác đang tiến hành thử nghiệm.

Khi được hỏi liệu Mỹ dự kiến thực hiện hoạt động này ở đâu, ông Trump cho biết đã có địa điểm và sẽ công bố thông tin sau. Chưa rõ Tổng thống Trump đề cập đến thử nghiệm phương tiện mang phóng hay vũ khí hạt nhân thật sự.

Mỹ và Nga những năm qua thường xuyên thử các khí tài trong "bộ ba răn đe hạt nhân", nhưng chúng đều không có đầu đạn hoặc chỉ mang thiết bị mô phỏng. Lần gần nhất Washington thử nghiệm vũ khí hạt nhân là năm 1992.

Howard Altman, chuyên gia của chuyên trang quân sự Mỹ War Zone, cho rằng: "Khởi động lại thử nghiệm vũ khí nguyên tử sẽ là bước ngoặt lớn với Mỹ. Động thái này rất tốn kém, cũng như sẽ thúc đẩy các cường quốc hạt nhân khác làm theo".

Đặc biệt, kho vũ khí hạt nhân của Mỹ hiện nay thuộc quyền quản lý của Bộ Năng lượng, không phải do Bộ Chiến tranh phòng kiểm soát. Dữ liệu của Bộ Năng lượng Mỹ tính đến tháng 9 năm 2023 cho thấy nước này sở hữu 3.748 đầu đạn hạt nhân, trong đó 2.170 đầu đạn ở trạng thái sẵn sàng chiến đấu.

Giám đốc Hans Kristensen của Dự án Thông tin Hạt nhân thuộc Liên đoàn Các nhà khoa học Mỹ (FAS), cho biết Nhà Trắng sẽ phải yêu cầu Bộ Năng lượng tiến hành các bước chuẩn bị cho vụ thử. Ngoài ra, quốc hội Mỹ sẽ phải phê duyệt ngân sách bổ sung, do nước này không còn chương trình thử vũ khí hạt nhân.

Ông Kristensen nói: "Không hiểu ông Trump đang muốn đề cập tới điều gì. Nếu ông ấy muốn thử nghiệm nổ hạt nhân, quá trình này sẽ khó lòng trở thành hiện thực trong vòng 18 tháng, đồng thời đòi hỏi ngân sách lớn và phải được quốc hội Mỹ chấp thuận".

Vị giám đốc này cũng cảnh báo rằng động thái thử nghiệm vũ khí hạt nhân của Mỹ sẽ khiến những cường quốc hạt nhân trên thế giới làm theo. "Tất cả quốc gia này sẽ hưởng lợi rất nhiều nếu Mỹ tái khởi động thử nghiệm hạt nhân", Kristensen cho biết.

Giám đốc điều hành của Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí (ACA) là Daryl Kimball có trụ sở tại Mỹ, cho biết "những gì sẽ được thử nghiệm" là câu hỏi lớn mà cấp dưới của ông Trump phải làm rõ.

"Những vụ thử trước đây được tiến hành để kiểm tra thiết kế đầu đạn mới, xem thiết bị có phát nổ, đạt sức công phá và sở hữu đặc điểm mong muốn không.

Đó là lý do khiến Mỹ tiến hành phần lớn trong 1.030 lần thử vũ khí hạt nhân. Tôi không rõ họ muốn tìm hiểu điều gì về mặt kỹ thuật, cũng không có lý do gì để Mỹ thử vũ khí hạt nhân đang có trong trang bị", Kimball nói.

Lãnh đạo của ACA giải thích rằng Mỹ không cần thử vũ khí hạt nhân do đã triển khai chương trình quản lý "với ngân sách dồi dào, sử dụng các phương pháp phi hạt nhân, không cần thử nổ, để bảo đảm hoạt động của 7 loại đầu đạn trong trang bị".

Nói về thời gian cần để triển khai thử vũ khí hạt nhân, giám đốc Kristensen cho biết Mỹ sẽ cần 6-10 tháng cho một vụ nổ đơn giản. Hoạt động với đầy đủ trang thiết bị sẽ cần 24-36 tháng, trong khi một vụ thử để phát triển đầu đạn mới là khoảng 60 tháng.

Giám đốc Jon Wolfsthal của dự án Rủi ro Toàn cầu của FAS, nêu mốc thời gian vài tháng cho một vụ thử nhanh chóng, cũng như ít nhất 18 tháng cho hoạt động với đầy đủ trang thiết bị để thu thập dữ liệu khoa học.

Ông Kimball ước tính sẽ cần 36 tháng để triển khai thử nghiệm nổ hạt nhân dưới lòng đất có kiểm soát.

"Thử nghiệm khoa học tiêu tốn thời gian và công sức hơn nhiều so với màn trình diễn đơn giản. Về lý thuyết, Mỹ có thể phóng tên lửa Minuteman III rồi kích nổ đầu đạn hạt nhân trên cao sau đó khoảng một giờ. Tuy nhiên, tôi nghĩ đây không phải là điều ông Trump đang nói đến", ông Kimball, nói.

Tất cả những chuyên gia này đều dự báo Mỹ có thể thử vũ khí hạt nhân tại thao trường ở bang Nevada. Đây là nơi Mỹ thực hiện phần lớn hoạt động thử vũ khí nguyên tử kể từ năm 1951, trong đó có 100 vụ nổ trong khí quyển.

Chuyên gia Altman nhận định các vụ Nga thử tên lửa hành trình Burevestnik và ngư lôi Poseidon, đều sử dụng động cơ hạt nhân, có thể là lý do khiến ông Trump đưa ra tuyên bố "lập tức nối lại thử vũ khí hạt nhân".

Vị giám đốc của Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí nêu quan điểm: "Tuyên bố của ông Trump mang tính chính trị, là động thái ăn miếng trả miếng đối với những gì mà ông ấy cho rằng các nước khác đang làm.

Chúng tôi theo dõi vấn đề này cực kỳ cẩn thận và không thấy quốc gia nào thử hạt nhân trong thời gian qua. Tổng thống Mỹ sẽ cần giải thích về phát ngôn này. Tôi nghĩ ông Trump dường như đang nhầm lẫn về vấn đề nói trên".

Nguồn: Vnexpress; CafeF; Zing News; BBC; Soha