EU THIẾU Y TÁ TRẦM TRỌNG

Châu Âu đang đối diện cuộc khủng hoảng thiếu hụt nhân lực y tế khi hàng triệu y tá nghỉ hưu, trong khi người trẻ không muốn gia nhập ngành. Bulgaria là điểm nóng với tỷ lệ y tá giảm mạnh, đe dọa toàn bộ hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Lực lượng lao động y tế tại châu Âu đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng chưa từng có, khi tình trạng thiếu hụt nhân sự y tế ngày càng trở nên nghiêm trọng.

Theo ước tính, các quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU) sẽ thiếu khoảng 1,2 triệu nhân viên y tế trong những năm tới, bao gồm bác sĩ, y tá và nữ hộ sinh. Đặc biệt, tình trạng thiếu y tá đang trở thành vấn đề cấp bách, với tỷ lệ nhân viên nghỉ hưu tăng nhanh, trong khi số lượng người trẻ gia nhập ngành lại quá ít.

Bulgaria là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của cuộc khủng hoảng này. Trong vòng một thập kỷ, nước này đã mất hơn 10% số y tá, phần lớn trong số đó di cư sang các quốc gia EU khác để tìm kiếm mức lương và điều kiện làm việc tốt hơn. Đây không chỉ là vấn đề của riêng Bulgaria mà còn phản ánh xu hướng chung của toàn châu Âu, nơi mà các hệ thống y tế đang gặp khó khăn trong việc thu hút và giữ chân nhân sự y tế.

Thiếu hụt y tá

Cuộc khủng hoảng thiếu hụt y tá tại châu Âu bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân phức tạp. Đầu tiên, lực lượng y tá tại nhiều quốc gia đang nhanh chóng già đi, khi số người nghỉ hưu tăng vọt mà nguồn nhân lực trẻ bổ sung lại quá ít. Đặc biệt, điều kiện làm việc khắc nghiệt đã làm giảm sức hấp dẫn của nghề y tá với giới trẻ. Họ phải đối mặt với giờ làm việc kéo dài, tỷ lệ bệnh nhân cao, mức lương thấp và áp lực tinh thần liên tục. Hệ quả là sự kiệt sức cả về thể chất lẫn tinh thần khiến nhiều y tá rời bỏ nghề, dẫn đến vòng luẩn quẩn thiếu hụt nhân lực ngày càng trầm trọng.

Elza, một y tá tại Bệnh viện Nhà nước Blagoevgrad ở Bulgaria, là một minh chứng điển hình cho thực trạng này. Mặc dù đam mê công việc, cô phải làm việc tại hai nơi để đủ trang trải cuộc sống.

“Tôi luôn muốn trở thành y tá. Đó là công việc của mẹ tôi, và tôi tự hào vì nối nghiệp bà. Nhưng chúng tôi nhận được rất ít tiền, phải làm việc quá giờ và thường xuyên đối mặt với căng thẳng. Tôi thực sự mệt mỏi”, cô chia sẻ. Tình trạng của Elza không phải là ngoại lệ. Nhiều y tá trẻ đã rời bỏ nghề vì áp lực và điều kiện làm việc quá khắc nghiệt.

Vấn đề không chỉ dừng lại ở việc thiếu nhân sự, mà còn là sự bất bình đẳng trong phân bổ nhân lực y tế giữa các quốc gia EU. Các nước giàu có hơn như Đức, Pháp hay Hà Lan thường thu hút y tá từ các quốc gia nghèo hơn như Bulgaria, Romania hay Ba Lan, nhờ mức lương cao hơn và điều kiện làm việc tốt hơn. Điều này càng làm trầm trọng thêm tình trạng “chảy máu chất xám” trong ngành y tế của các nước Đông Âu.

Milka Vassileva, Chủ tịch Hiệp hội Chuyên gia chăm sóc sức khỏe Bulgaria, khẳng định rằng để giữ chân y tá, mức lương khởi điểm phải ít nhất gấp ba lần mức lương tối thiểu hiện tại. “Công việc của y tá rất quan trọng và cần được công nhận tương xứng,” bà nhấn mạnh. Nhưng bà cũng cảnh báo tài chính không phải là giải pháp duy nhất.

Để giữ chân nhân lực y tế, cần phải cải thiện điều kiện làm việc, giảm áp lực tinh thần và tạo cơ hội phát triển nghề nghiệp, giúp y tá cảm thấy được trân trọng và có động lực gắn bó lâu dài với nghề.

Ủy ban châu Âu đã nhận thức được vấn đề này và đang triển khai một sáng kiến kéo dài ba năm nhằm cải thiện chất lượng đào tạo và thu hút sinh viên vào ngành y tế. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng chỉ riêng giải pháp tài trợ là không đủ. Các quốc gia thành viên EU cần phối hợp xây dựng một chiến lược toàn diện, bao gồm cải thiện môi trường làm việc, đảm bảo mức lương cạnh tranh và tạo điều kiện phát triển chuyên môn cho nhân viên y tế.

Khủng hoảng nguồn nhân lực y tế tại châu Âu không chỉ là bài toán kinh tế mà còn là vấn đề về an ninh y tế. Nếu không có giải pháp kịp thời, các bệnh viện sẽ ngày càng thiếu nhân viên, chất lượng chăm sóc giảm sút và sức khỏe cộng đồng bị đe dọa. Đã đến lúc EU và các quốc gia thành viên phải nhìn nhận vấn đề này như một ưu tiên hàng đầu, đưa ra các chính sách cụ thể, thiết thực để bảo vệ và phát triển lực lượng lao động y tế - những người đang ở tuyến đầu bảo vệ sức khỏe cho cả khu vực.

CHÂU ÂU CHỐT DỪNG MUA HOÀN TOÀN DẦU NGA VÀO NĂM 2027

2 quốc gia này cũng đã phản đối nhiều kế hoạch trước đây của EU trong việc dừng nhập khẩu năng lượng từ Nga.

2 quốc gia có quan hệ thân thiết với Nga ở Đông Âu cho biết kế hoạch của Brussels nhằm chấm dứt hoàn toàn mọi hoạt động nhập khẩu khí đốt và năng lượng của Nga trong những năm tới chẳng khác nào "tự sát về mặt kinh tế" và là mối đe dọa đối với an ninh năng lượng và nền kinh tế của khu vực.

Hôm 6/5, Ủy ban châu Âu công bố kế hoạch loại bỏ dần hoạt động nhập khẩu khí đốt, năng lượng hạt nhân và khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) của Nga vào cuối năm 2027, đồng thời cho biết động thái này sẽ "mở đường để đảm bảo EU hoàn toàn độc lập về năng lượng khỏi Nga".

Theo dữ liệu từ Ủy ban châu Âu (EC), gần 19% lượng khí đốt và LNG nhập khẩu của EU vẫn đến từ Nga, mặc dù con số này đã giảm mạnh so với mức 41% năm 2021.

Đề xuất mới của EU gây ra phản ứng dữ dội từ các quốc gia Đông Âu, vốn phụ thuộc nhiều hơn vào nguồn cung năng lượng giá rẻ từ Nga.

Sovakia và Hungary, những quốc gia duy trì quan hệ "nồng ấm" với Nga, bất chấp xung đột Ukraine, đã mô tả kế hoạch mới nhất của EU là một "sai lầm nghiêm trọng", có thể gây tổn hại cho khu vực.

"Chúng tôi nhận ra mục tiêu chiến lược là giảm sự phục thuộc năng lượng vào các nước thứ 3 và Slovakia sẵn sàng hợp tác với EU về vấn đề này nhưng sẽ đơn giản là tự sát nếu đồng ý không nhập khẩu khí đốt, hạt nhân hay dầu mỏ từ Nga", Thủ tướng Slovakia Robert Fico cho biết hôm 7/5.

Bộ trưởng ngoại giao Hungary Peter Szijjarto thì cho rằng đề xuất của EU "có động cơ chính trị" và là một "sai lầm nghiêm trọng".

"Nó đe dọa an ninh năng lượng, đẩy giá lên cao và vi phạm chủ quyền. Họ muốn chúng ta phải chịu chi phí cho sự ủng hộ liều lĩnh của họ đối với Ukraine. Chúng tôi kiên quyết phản đối điều này", ông cho biết trên X.

Cả Hungary và Slovakia đều phản đối các đề xuất trước đây của EU nhằm cắt đứt quan hệ năng lượng với Nga. Thay vào đó, họ chọn cách duy trì nguồn cung trong bối cảnh lo ngại chi phí năng lượng trong nước tăng cao.

Khi công bố kế hoạch mới nhất nhằm tách mình khỏi Nga, EU cho biết lộ trình trước tiên sẽ là đưa ra lệnh cấm với mọi hoạt động nhập khẩu khí đốt của Nga, gồm cả qua đường ống và LNG theo các hợp đồng mới và hợp đồng giao ngay hiện có. Sau đó, EU sẽ loại bỏ dần mọi hoạt động nhập khẩu còn lại vào cuối năm 2027.

Đề xuất của EC sẽ được trình bày vào tháng 6, cần sự chấp thuận của Nghị viện châu Âu và đa số quốc gia thành viên đủ điều kiện. Điều này có nghĩa, kế hoạch không thể bị phủ quyết chỉ bởi một số ít quốc gia. "Chúng tôi có thể thông qua mà không cần nhất trí", Ủy viên Năng lượng châu Âu Dan Jorgensen cho biết trong một cuộc họp báo.

DOANH NGHIỆP LO LẮNG VÌ EUR TĂNG GIÁ

Đà tăng giá mạnh của đồng tiền chung này so với USD trong năm nay đã đặt ra một nguy cơ mới đối với các nhà xuất khẩu trong khu vực vốn đang phải đương đầu với thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump...

Doanh nghiệp châu Âu đang lên tiếng bày tỏ lo ngại về xu hướng tăng giá của đồng euro. Đà tăng giá mạnh của đồng tiền chung này so với USD trong năm nay đã đặt ra một nguy cơ mới đối với các nhà xuất khẩu trong khu vực vốn đang phải đương đầu với thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Theo tờ báo Financial Times, hãng phần mềm SAP, hãng xe Porsche, hãng bia Heineken, và tập đoàn công nghiệp Schneider Electric là vai trong số những công ty đã cảnh báo về thiệt hại tiềm ẩn sau khi đồng euro tăng giá hơn 9% so với USD từ đầu năm, đạt mức cao nhất trong 3 năm tở lại đây. Tại thời điểm chiều ngày 8/5, tỷ giá euro/USD trong phiên giao dịch tại thị trường châu Âu là gần 1,13 USD đổi 1 euro.

Với mức tăng của đồng euro như trên, năm nay có thể sẽ trở thành năm tăng giá mạnh nhất của đồng tiền này kể từ năm 2017. Một hệ lụy đối với các nhà xuất khẩu trong khu vực eurozone là đồng nội tệ mạnh làm suy giảm sức cạnh tranh của hàng hóa mà họ xuất khẩu sang Mỹ. Trong khi đó, nhu cầu tiêu dùng ở Mỹ đã có dấu hiệu suy yếu vì sự bất định do cuộc chiến thuế quan mà ông Trump khởi xướng.

Các nước thành viên Liên minh châu Âu (EU) bị ông Trump áp thuế quan đối ứng 20%, nhưng giảm về 10% trong vòng 90 ngày tương tự như đối với các quốc gia và nền kinh tế khác bị áp thuế này.

“Đồng euro mạnh làm trầm trọng thêm cú sốc thuế quan”, nhà kinh tế trưởng về Đức của ngân hàng Deutsche Bank, ông Robin Winkler, nhận định.

Tuần trước, ngân hàng HSBC cắt giảm dự báo về tăng trưởng lợi nhuận năm nay của các công ty thành viên chỉ số chứng khoán châu ÂU FTSE Europe về mức 2,9%, cảnh báo rằng đồng euro mạnh có thể “ảnh hưởng nghiêm trọng” tới lợi nhuận từ nước ngoài của các doanh nghiệp thành viên trong chỉ số.

Nhiều công ty sử dụng các hợp đồng phòng hộ tiền tệ để bảo vệ mình khỏi các biến động tỷ giá hối đoái, nhưng không ít công ty đã lên tiếng cảnh báo rằng xu hướng tăng kéo dài của euro sẽ bóp nghẹt doanh thu và lợi nhuận của họ. Không chỉ làm giảm sức cạnh tranh của hàng xuất khẩu từ eurozone, đồng euro tăng giá còn khiến cho lợi nhuận và doanh thu từ nước ngoài của các doanh nghiệp trong khối này giảm đi khi chuyển về nước.

Giám đốc tài chính Dominik Asam của SAP cho biết cứ mỗi 0,01 USD tăng thêm trong tỷ giá euro so với USD sẽ khiến công ty mất đi 30 triệu euro trong doanh thu hàng năm. Ông nói thêm rằng SAP đã có sự phòng hộ lớn về tỷ giá của năm nay, nhưng “năm 2026 sẽ khó khăn hơn” vì các hợp đồng phòng hộ đó sẽ hết hạn.

Heineken nói việc euro tăng giá mạnh so với nhiều đồng tiền, gồm đồng peso Mexico, có thể khiến lợi nhuận ròng cả năm của hãng giảm 180 triệu USD.

Giám đốc tài chính Hilarry Maxon của Schneider Electric cảnh rằng đồng USD yếu đi, cùng với các hiệu ứng tiền tệ khác, có thể khiến hãng mất tới 1,25 tỷ euro trong doanh thu hàng năm.

Porsche đã tìm cách giảm thiểu tác động của đồng euro tăng giá, nhưng chắc chắn sẽ chịu tác động ở mức độ nhất định - Giám đốc tài chính Jochen Breckner nói với bao giới. Bắc Mỹ là thị trường lớn thứ hai của hãng xe này.

HelloFresh - một công ty Đức chuyên cung cấp thực phẩm sơ chế - cho biết hãng đã dự báo triển vọng kinh doanh của năm nay trên cơ sở mức tỷ giá 1,04 USD đổi 1 euro. Mức tỷ giá 1,14 USD đổi 1 euro có thể khiến hãng mất đi 28 triệu euro trong lợi nhuận cả năm.

Việc euro tăng giá mạnh từ đầu năm đến nay đảo ngược xu hướng của cuối năm ngoái - thời điểm đồng USD tăng giá chóng mặt vì kỳ vọng rằng chương trình nghị sự của ông Trump sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Mỹ và chỉ gây thiệt hại cho các đối tác thương mại của Mỹ. Trên thực tế, giờ đang có nhiều dấu hiệu cho thấy Mỹ sẽ nằm trong số những nền kinh tế gánh nhiều tổn thất nhất vì chiến tranh thương mại, và điều này gây áp lực mất giá lên USD.

Ngoài ra, theo chiến lược gia tiền tên Athanasios Vamvakidis của ngân hàng Bank of America, đồng euro cũng được hỗ trợ bởi kế hoạch kích thích kinh tế 1 nghìn tỷ USD của Đức.

Hồi cuối tháng 4, đồng euro đạt mức 1,157 USD đổi 1 euro, mức cao nhất hơn 3 năm.

Nhiều ngân hàng lớn dự báo đồng euro còn tiếp tục tăng giá so với USD. “Thị trường đã quá lạc quan về Mỹ và quá bi quan về châu Âu”, ông Vamvakidis nói, dự báo euro sẽ đạt mức 1 euro tương đương 1,17 USD vào cuối năm nay.

CƠN KHÁT KHOÁNG SẢN ROMANIA

Nỗ lực của EU nhằm giảm phụ thuộc vào các nguyên liệu chiến lược đang hồi sinh hàng loạt dự án khai khoáng bị bỏ hoang ở Romania.

Đã 21 năm trôi qua kể từ khi Romania đóng cửa mỏ graphite lớn nhất châu Âu với lý do không còn hiệu quả kinh tế. Ngày nay, khu mỏ ở Baia de Fier - một xã nằm cách thủ đô Bucharest 235 km về phía tây - chỉ còn là một cảnh tượng hoang tàn với những tòa nhà đổ nát, máy móc hoen gỉ và kết cấu kim loại mục rữa. Nhưng khu mỏ tưởng chừng đã bị quên lãng này đang chuẩn bị được hồi sinh bởi công ty Muối Romania, trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu đang thay đổi.

Theo tờ El Pais, mỏ graphite từng sử dụng khoảng 500 công nhân nay sẽ được đầu tư gần 200 triệu euro (227 triệu USD) để khởi động lại, sau khi được Ủy ban châu Âu xếp vào nhóm ba mục tiêu chiến lược tại Romania vào cuối tháng 3 vừa qua. Sáng kiến này là một phần trong chiến lược giảm sự phụ thuộc của châu Âu vào các nguyên liệu chiến lược - đặc biệt từ Trung Quốc - giữa lúc trật tự địa chính trị toàn cầu đang dịch chuyển.

Tổng cộng, Romania sẽ nhận 615 triệu euro (698 triệu USD) từ Brussels. “Khai thác graphite sẽ thúc đẩy các công nghệ trong ngành công nghiệp ô tô, chẳng hạn như pin xe điện và hệ thống lưu trữ năng lượng, cũng như trong điện tử và sản xuất máy móc” - bà Andreea Nestian, giám đốc tài chính của A3Build, một công ty tư vấn chuyên về khai khoáng, giải thích.

Hai loại khoáng sản quý khác mà EU nhắm đến để khai thác tại Romania là magiê ở Budureasa và đồng ở Rovina — cả hai đều nằm ở phía tây đất nước. “Magiê là kim loại dùng để sản xuất hợp kim nhẹ trong các ngành ô tô, hàng không vũ trụ và quốc phòng”, bà Nestian cho biết, nhấn mạnh rằng EU hiện gần như hoàn toàn phụ thuộc vào nhập khẩu magiê.

Riêng mỏ đồng ở Rovina được xem là lớn thứ hai châu Âu - theo công ty Canada Euro Sun Mining, đơn vị nắm giấy phép khai thác. Tuy nhiên, dự án khai khoáng này lại gây nhiều tranh cãi nhất. Giới bảo vệ môi trường đã thắng một số vụ kiện nhằm ngăn chặn các khoản đầu tư liên quan.

“Mặc dù không phải là khoáng chất hiếm, đồng đang ngày càng có nhu cầu cao do vai trò trong sản xuất chất bán dẫn, tuabin gió và các ngành công nghiệp như ô tô, hàng không và quốc phòng”, A3Build phân tích thêm.

“Romania có rất nhiều tài nguyên mà các nước thành viên EU có thể khai thác, nhưng chính quyền địa phương lại thiếu nhân lực và tài chính để thực hiện”, bà Nestian nhận định.

Chính phủ Romania đã thông báo với Brussels rằng nước này sở hữu nhiều nguồn kim loại khác như titan, boron, thạch anh, phốt pho, germani, tungsten, gallium và đất hiếm, nhằm tranh thủ thêm hỗ trợ tài chính.

“Chúng đều quan trọng và không thể tách rời”, Bộ trưởng Kinh tế Romania Bogdan Ivan khẳng định.

Theo ông Ivan, những khoáng sản này có thể được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực: từ hàng không vũ trụ, điện tử, thiết bị y tế, đến pin mặt trời và máy tính xách tay. Chúng cũng rất quan trọng với công nghệ bán dẫn, truyền thông di động, GPS, internet, cáp quang, tự động hóa và điện tử. Bộ Kinh tế Romania đặc biệt nhấn mạnh vai trò của hai loại nguyên liệu thiết yếu: đất hiếm và titan, nhất là trong công nghiệp quốc phòng.

“Chúng tôi đang khai thác và chế biến hàng chục nghìn tấn nguyên liệu thô thiết yếu cho các ngành công nghiệp tương lai”, Bộ trưởng Ivan nói. Hiện có 13 giấy phép khai thác hợp lệ đối với khoáng sản kim loại và chất thải từ khai thác mỏ ở Romania.

Tuy nhiên, thời điểm khai thác vẫn chưa được xác định cụ thể. Chính phủ Romania dự kiến sẽ đệ trình dự án khai thác lên Ủy ban châu Âu trong quý III năm nay. Các chuyên gia cảnh báo rằng sự hỗ trợ từ bên ngoài sẽ là yếu tố then chốt. Nhiều công nhân cũ đã nghỉ hưu hoặc ra nước ngoài tìm việc. Trong khi đó, khoa khai khoáng duy nhất của Romania hiện chật vật tuyển sinh vì giới trẻ không còn mặn mà với một ngành công nghiệp đã suy tàn từ sau khi Liên Xô cũ sụp đổ.

“Chúng ta sẽ cần rất nhiều đầu tư và lao động lành nghề”, bà Nestian kết luận.

NƯỚC ANH ĐỐI MẶT HẠN HÁN NGHIÊM TRỌNG

Nước Anh đang đối mặt nguy cơ hạn hán nghiêm trọng vào mùa hè 2025 nếu không sớm có lượng mưa lớn kỷ lục như năm 2012.

Theo báo Guardian ngày 6-5, nước Anh đang đối mặt với đợt hạn hán nghiêm trọng vào hè năm nay do lượng mưa thấp kéo dài và mùa xuân khô hạn kỷ lục khiến mực nước trong các hồ chứa khắp nước này giảm mạnh.

Chính phủ Anh dự kiến triệu tập Nhóm Hạn hán quốc gia vào ngày 7-5 để phối hợp cùng các công ty cấp nước, tổ chức nông nghiệp và chuyên gia nhằm chuẩn bị đối phó với nguy cơ thiếu nước trên diện rộng.

Theo Cơ quan Kỹ thuật môi trường và Nguồn nước Anh (CIWEM), để tránh tình trạng hạn hán này cần có lượng mưa lớn như từng xảy ra vào năm 2012, với những trận mưa kỷ lục kéo dài trong nhiều tuần liền, gây ra lũ lụt nghiêm trọng khắp nước này.

Trong hơn 30 năm qua, nước Anh đã không xây dựng hồ chứa mới nào, khiến việc thiếu nước càng trầm trọng.

CIWEM cho biết lượng mưa tại Anh đã ở mức thấp kể từ đầu năm nay, khiến hồ chứa không tích đủ lượng nước cần thiết cho mùa khô.

Mực nước hồ chứa tại nhiều nơi chỉ đạt 60-70% công suất, thay vì 98% như bình thường. Lượng nước sông - nguồn cung thay thế khi hồ chứa cạn - cũng đang giảm đáng kể khi hầu hết các lưu vực sông cả nước này đều dưới mức trung bình, một số nơi ghi nhận mức dòng chảy thấp kỷ lục sau 67 năm.

Các chuyên gia khí hậu nhấn mạnh cơ sở hạ tầng cấp nước hiện tại không đủ tiêu chuẩn để ứng phó với những điều kiện thời tiết cực đoan, đặc biệt là trong bối cảnh biến đổi khí hậu khắc nghiệt như hiện nay.

Trước bối cảnh đó, nhiều công ty cấp nước như Thames Water và United Utilities đang triển khai các biện pháp ứng phó và nâng cấp hồ chứa để đảm bảo nguồn cung. Tuy nhiên, áp lực vẫn rất lớn, đặc biệt tại các khu vực đông dân như London và vùng Thames Valley.

Chính phủ Anh cũng kêu gọi các công ty cấp nước và người dân triển khai các kế hoạch tiết kiệm nước, bao gồm biện pháp mạnh như cấm sử dụng ống nước tưới cây và phân phối nước theo định mức nếu tình trạng khô hạn tiếp diễn.

Đồng thời, một khoản đầu tư 104 tỉ bảng Anh từ khu vực tư nhân cũng đã được huy động để nâng cấp và xây dựng cơ sở hạ tầng mới, bao gồm 9 hồ chứa mới để đảm bảo nguồn cung nước trong các thập kỷ tới.

Nguồn: Kinh tế & Đô thị; CafeF; VnEconomy; Báo Tin Tức; Tuổi Trẻ