Phần I

Nhiều tiệm ăn hầu như không nắm hết hậu hoạ khi bị thuế vụ kiểm tra phát hiện sai phạm. Không ít tiệm người Việt sau khi kiểm tra xong thấy chỉ bị phạt mấy chục nghìn, tưởng thế đã quá đau, chỉ trả xong là thôi. Nào ngờ đùng đùng họ tới khám nhà. Có người bị bê cả máy tính tiền Kasse đi. Tới nay đã không ít tiệm bị cài cố định USB vào Kasse để giám sát doanh thu.

1- Trách nhiệm tự chứng minh mình đúng và hệ lụy

Thực tế ngành ăn uống, khách sạn ngày càng bị kiểm tra thuế thường xuyên hơn. Số người bị truy thu thuế ngày một tăng. Hệ quả, hầu hết mọi tiệm ăn đều nằm trong ngờ vực kể cả khai thuế đúng, nghiã là rủi ro bị kiểm tra rất lớn. Trong khi đó, một yếu thế cho người khai thuế khi bị cáo buộc bớt hay trốn thuế là bị ràng buộc bởi nguyên tắc tự chứng minh, rất bất lợi cho họ.

Trong xét xử hình sự, toà muốn tuyên phạt phải chứng minh được bị cáo phạm tội, bị cáo không có trách nhiệm phải chứng minh mình vô tội. Trong chưã trị bệnh cũng vậy, khi xảy ra tranh chấp với bệnh nhân, bác sỹ phải tự chứng minh được họ điều trị đúng, nếu không chứng minh được sẽ bị nghiễm nhiên coi là sai. Nghĩa là trách nhiệm chứng minh thuộc về nhà nước, bác sỹ, không thuộc bị cáo hay bệnh nhân.

Trong tranh chấp thuế hoàn toàn ngược lại. Người khai thuế phải chứng minh được mình đã khai đúng như thực tế kinh doanh xảy ra, nếu không chứng minh được sẽ bị Sở Tài chính coi là sai và ấn định mức thuế mới. Vì vậy, nếu không muốn khi bị cáo buộc bớt, lậu thuế không thể chống lại, cần nắm được kiến thức kế toán tối thiểu phục vụ cho khai báo thuế đúng luật định là điều kiện bắt buộc đối với người kinh doanh. Không ai thay thế nổi kể cả tư vấn thuế, bởi tư vấn thuế không trực tiếp kinh doanh mua bán hàng hoá, không viết hoá đơn thu chi, hay giữ hộ tiền mặt cho người khai báo thuế để có thể đối chiếu xem khai thuế đúng hay sai so với thực tế kinh doanh.

Từ nguyên tắc trên, Luật Thuế AO, Điều 162 đoạn 1 quy định rất bất lợi cho chủ doanh nghiệp: Nếu thuế vụ có bằng chứng khẳng định doanh thu đã khai báo không đúng luật định, nên thiếu căn cứ tính thuế phải đóng, thì họ có quyền ấn định lại tổng doanh thu hoặc phần doanh thu tăng thêm so với khai báo. Đó là lý do giải thích tại sao, thuế vụ chỉ cần phát hiện được một vài lỗi hồ sơ sổ sách chứng tỏ kết quả khai báo thuế thiếu tin cậy, thì họ lập tức tìm cách ấn định doanh thu mà không cần tranh cãi tiếp. Doanh nghiệp muốn chống thì phải chứng minh được mình khai đúng, thông thường rất khó bởi thực tế kinh doanh đã trôi qua nhiều năm không thể làm lại, chứng từ hồ sơ gốc đã sử dụng khai báo thuế càng không thể sửa chữa, hay bổ sung không có lý do chính đáng, bởi nguyên tắc kế toán phải cập nhật, chính xác, đầy đủ.

2- Thuế vụ tìm điểm bất thường bằng phương pháp phân tích dữ liệu toán học

Phương pháp kiểm tra thuế truyền thống ở Đức đã được bổ sung thêm phương pháp toán học mang tên Newcomb-Benfordschen Gesetze, và Chi-Quadrat-Test, từng được áp dụng hiệu qủa ở Mỹ. Với phương pháp toán học trên, có thể phát hiện được những dấu hiệu bất thường, ngờ vực, khi kiểm tra bảng tổng hợp các tài khoản trong kế toán (Saldenlisten), bảng kê các tài khoản, như hàng mua vào, bán ra, chi phí đi đường, tiền xăng xe, qũy tiền mặt hàng ngày, kiểm kê hàng tồn kho...

Phương pháp kiểm tra trên không chỉ áp dụng cho dạng doanh nghiệp phải làm kế toán theo phương pháp cân đối như trước kia, mà hiện đang áp dụng đại trà, kể cả các doanh nghiệp nhỏ nhất, như Imbiss dạng „chồng nấu vợ bồi“. Khi áp dụng phần mềm kiểm tra dựa theo phương pháp toán học trên, nếu thấy thặng số (tỷ lệ lãi tính trên hàng mua vào) của một tuần kinh doanh nào đó, chênh lệch khá lớn so với các tuần còn lại của cả năm, mà ở hầu hết các doanh nghiệp tương tự không hề xảy ra, thì người kiểm tra sẽ giả định rằng, thặng số đó có thể chính là thặng số của cả năm. Để thực hiện giả định đó, họ lấy doanh số bán ra từng tuần trừ đi trị giá hàng mua vào, rồi chia cho hàng mua vào của tuần đó sẽ có tỷ lệ thặng số từng tuần. Áp dụng cho 10 tuần liên tiếp, chọn ra tuần có thặng số cao nhất. Thặng số này sẽ được sử dụng làm thặng số chung ấn định cho cả năm, nếu như người bị kiểm tra không giải trình được lý do tại sao thặng số tuần đó lại tăng đột biến tới vậy.

3- Cài đặt chương trình IDEA (Interactive Data Extraction and Analysis)

Đây là chương trình phân tích dữ liệu, được Kanada đưa ra thị trường từ cách đây mấy thập kỷ. Nguyên thủy là một chương trình giám định kinh tế, sau đó được phát triển rộng ra nhiều lĩnh vực tập trung vào phân tích dữ liệu, được trên 90 quốc gia sử dụng. Ở Đức, chương trình này do công ty Audicom GmbH sản xuất, lưu thông, được sử dụng trong các cơ quan tài chính và hải quan Đức. Từ năm 2002, trang bị cho hơn 4.000 cơ quan thuế vụ chuyên kiểm tra thuế doanh nghiệp, thuế doanh thu, thuế lương và cả trong điều tra hình sự tội trốn thuế.

Chương trình IDEA được cài đặt sẵn vào Laptop. Khi kiểm tra, thuế vụ chỉ cần nhập toàn bộ dữ liệu của tư vấn thuế đã khai vào Laptop là đủ. Từ dữ liệu này, thuế vụ sẽ nhắm kiểm tra vào các yếu huyệt dễ xảy ra nghi vấn, như:

1- Lỗi trong thu chi qũy tiền mặt.

2- Lỗi trong cân đối cơ cấu hàng đầu vào và đầu ra và tương quan giữa chúng.

3- Mối tương xứng giữa tiền cá nhân bỏ ra đầu tư và khả năng của họ.

4- Tương quan giữa nhu cầu cuộc sống với chi tiêu cá nhân.

(Xem tiếp trọn bài tại ấn phẩm chuyên đề: „Cẩm nang nhà hàng: Khai thuế và xử lý khi bị kiểm tra“)

Đức Việt Online